بِقَلْبٍ سَلِيمٍ»[1]؛ «روزى كه مال و پسران سود نبخشد جز اينكه كسى با قلب سليم نزد خدا بيايد». قلب سليم نيز قلب تسليم در برابر خدا و حقيقت است.

ب. از طرف ديگر مى‌فرمايد: «وَمَا كُنَّا مُعَذّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولا»[2]؛ «ما چنين نيستيم كه رسول نفرستاده (بدون اتمام حجت) كسى را عذاب‌كنيم».

ج. قرآن در جاهاى ديگر يادآور شده است كه‌ «إِنَّ اللَّهَ لا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ»[3]؛ «خدا هرگز پاداش نيكوكاران را تباه نمى‌سازد».

از آنچه گذشت روشن مى‌شود كه سعادت اخروى در گرو عوامل متعددى است از جمله:

1. حسن فعلى يا گزينش راه درست؛

2. حسن فاعلى؛ يعنى سلامت و پاكى درون و تسليم امر حق بودن؛

3. برقرارى حجت الهى و چگونگى برخورد و واكنش‌هاى انسان در برابر آن.

انگاره فوق خرد پذيرترين انگاره است؛ در اين انگاره از سويى مسئوليت انسان در جستجو و گزينش راه حق محفوظ است و از ديگر سو هيچ انسانى صرفاً به جهت عدم دست‌يابى غيرارادى به راه حق و حقيقت مورد عذاب و شقاوت قرار نمى‌گيرد.[4]

[1] - شعراء( 26)، آيات 88- 89

[2] - اسراء( 17)، آيه 15

[3] - توبه( 9)، آيه 120

[4] - جهت آگاهى بيشتر بنگريد: شهيد مطهرى، مجموعه آثار، ج 1، صص 289- 292 و 295- 326؛ ج 5، ص 56- 61؛ علامه طباطبايى، الميزان، ج 5، ص 56- 61