وحدت ذاتى اشيا

به عقيده دكارت انسان مجموعه‌اى است از جسم و جان. جسم انسان مانند همه اجسام ديگر از جماد و نبات و حيوان، يك ماشين است و بس، ولى روح انسان جوهرى صددرصد مغاير با بدن است. وى با اينكه جهان را به شكل ماشينى توجيه مى‌كند و بر پايه انكار اختلافات ذاتى و ماهوى اشيا نظر مى‌دهد، طرفدار روح مجرد انسانى است و وجود خدا را نيز مى‌پذيرد و به او ايمان دارد. دكارت با اين طرز تفكر خود درباره جسم و جان، يك ثنويّت كامل ميان آن دو قائل شد و فاصله‌اى ميان آنها برقرار كرد دورتر از فاصله زمين تا آسمان. از آن پس در فلسفه اروپايى مساله روح با اين ثنويت توام شد و اين خود عوارض ناگوارى به بار آورد.

دكارت جهان منهاى انسان را بيش از آن حد كه بايد و شايد هم شكل و همسان و متجانس و متشابه دانست و آنها را به هم نزديك پنداشت و از اين جهت به ذيمقراطيس نزديك شد و برعكس، انسان را بيش از حد از جهان دور كرد و او را با جهان نامتجانس دانست و در اين جهت از ارسطو درگذشت و به افلاطون نزديك شد.

يكى از آثار و لوازم اين طرز تفكر اين است كه علوم مختلف مخصوصا علوم طبيعى يعنى علومى كه موضوع آنها يكى از انواع اين جهان است تبديل به علم واحد مى‌شوند. از نظر قدما به واسطه اختلافات نوعى و ذاتى اشيا و انواع، عوارض هر نوعى با نوعى ديگر مختلف و متباين شناخته مى‌شد و قهرا علمى كه به يكى از آن انواع تعلق مى‌گرفت با علم ديگرى كه از عوارض ذاتى نوعى ديگر بحث مى‌كرد متفاوت و متباين بود. مثلا به همان دليل كه (نبات) و (حيوان) انواع مختلف و متباين مى‌باشند علوم مربوط به هر يك از آنها نيز مختلف است.

اما اگر فرض كنيم انواع مختلفى در جهان وجود ندارد و قهرا آثار و عوارض متباين و متغايرى در كار نيست و آنچه اصيل است جسم مادى است و تنها خاصيت طبيعى جسم مادى حركت است و همه اختلافات به اختلاف نظم ماشينى و انواع حركت‌هاى مكانى ذرات بر مى‌گردد قهرا تمام علوم‌از نوع‌حكم حركات خواهد بود كه در فيزيك جاى دارد، شيمى و زيست شناسى و روانشناسى و غيره جز علم حركات‌فيزيكى نيست.

مساله ديگر اينكه از نظر (متدولوژى) نيز اين طرز تفكر تأثيرات فراوان دارد. علماى جديد بر خلاف قدما اختلاف علوم را تنها از دريچه اختلافات ذاتى موضوعات آن علوم و