است و بر شما چيزى نيست.»

در اين باره از امير المؤمنين عليه السّلام روايات زيادى نقل شده است.[1]

وصيّت امام حسن عليه السّلام‌

درباره اقدامات امام حسن عليه السّلام براى نابود ساختن اين توطئه پليد، در قبال علم و حديث و نيز درهم شكستن اين طوق تحميلى، يك متن تاريخى مى‌گويد:

حسن بن على فرزندان خود و برادرش را جمع كرد و گفت:

«يا بنىّ، و بنى اخى، انكم صغار قوم يوشك أن تكونوا كبار آخرين فتعلموا العلم فمن لم يستطع منكم أن يرويه، فليكتبه و ليضعه فى بيته‌[2]؛

اى فرزندان و برادرزادگانم، امروز شما كودكان قومى هستيد كه به زودى بزرگان نسل بعدى خواهيد بود؛ پس دانش بياموزيد و هر كدام از شما نمى‌تواند روايت نقل كند، آن را بنويسد و در خانه‌اش نگه دارد.»

خطيب، قريب به همين مضمون از حسين بن على عليهما السّلام روايتى نقل كرده و مى‌گويد: «جمعى گفته‌اند: حسين بن على. به نظر ما- همان طور كه در ابتدا بيان شد- حسن درست است؛ و اللّه اعلم.»[3]

ما در اينجا در صدد بيان تفصيلى اين مطلب نيستيم. از خدا مى‌خواهم كه در فرصت ديگرى، توفيق انجام اين پژوهش را به ما عطا كند؛ ان شاء اللّه.

[1] - ر. ك: همان، كتاب العلم.

[2] - تقييد العلم، ص 91؛ انوار الابصار، ص 122؛ كنز العمال، ج 10، ص 153؛ سنن دارمى، ج 1، ص 130؛ جامع بيان العلم، ج 1، ص 99؛ العلل و معرفة الرجال، ج 1، ص 412؛ تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 277 و در پاورقى تقييد العلم از منابع پيشين و از تاريخ بغداد، ج 6، ص 399( من نيافتم) و از ربيع الابرار 12 از على عليه السّلام و ر. ك: التراتيب الاداريه، ج 2، ص 246 و 247، نقل از: ابن عساكر و بيهقى در المدخل.

[3] - تقييد العلم، ص 91.