مشترك سران آمريكا، شوروى و انگليس نياز داشتند كه به پيشنهاد استالين، تهران محل برگزارى كنفرانس تعيين شد. اگرچه دولت ايران را در جريان نگذاشتند و از محتواى مذاكرات مطلبى به اطلاع آن نرساندند.

از ششم آذر كنفرانس تاريخى تهران به مدت سه روز تشكيل و جلسات متعددى در سطح سران برگزار شد كه سهيلى، نخست‌وزير، و ساعد مراغه‌اى، وزير خارجه، تنها در حاشيه كنفرانس مذاكراتى با وزراى خارجه داشتند. خواسته دولت تضمين تماميت ارضى، كمك‌هاى مالى و اقتصادى، جبران خسارات و حمايت از ايران در برقرارى امنيت بود.

سران متفقين اعلاميه‌اى را مشتركاً در دهم آذر امضا و منتشر كردند كه به «اعلاميه تهران» معروف شد. در اين اعلاميه با تأييد خسارت‌هاى ايران و ضرورت جبران آن تصريح شد:

دولت‌هاى ايالات متحد آمريكا، اتحاد جماهير شوروى و ممالك متحد انگلستان در حفظ استقلال و حاكميت و تماميت ارضى ايران با دولت ايران اتفاق‌نظر دارند و به مشاركت ايران با سايرملل صلح‌دوست در برقرارى صلح بين‌المللى و امنيت و سعادت بعد از جنگ طبق اصول منشور آتلانتيك كه مورد قبول هر چهار دولت است استظهار دارند.[1]

تجزيه آذربايجان‌

در فروردين 1323 بحران تجزيه‌طلبى در غرب كشور (كردستان و آذربايجان) وجود داشت. از فرقه دموكرات آذربايجان كه در واقع شاخه‌اى از تشكيلات شوروى در ايران بود، محمدساعد مراغه‌اى نخست‌وزير شد. مجلس تصور مى‌كرد با انتخاب فردى از منطقه آذربايجان بتواند مشكل تجزيه‌طلبى را حل كند. در حالى‌كه اين جريان به حزب و افرادى خاص ارتباط نداشت، بلكه طرح و برنامه شوروى براى تسلط بر حاشيه غربى ايران و رسيدن به خوزستان و خليج‌فارس و در صورت امكان تجزيه گيلان، خراسان، سيستان و بلوچستان، بود. به عبارت‌

[1]. عبدالرضا هوشنگ مهدوى، سياست خارجى ايران در دوران پهلوى، ص 86