4- 3. پيمان سعدآباد

از سياست‌هاى اساسى و استراتژيك دولت انگليس، رقابت با شوروى در ايران و جلوگيرى از نفوذ اروپا در خليج فارس و اقيانوس هند بود. از اين رو انگليس براى ايجاد كمربند امنيتى و سدّ دفاعى در برابر شوروى و اروپا، با استفاده از دولت‌هاى اقمارى و وابسته اقدام به ايجاد پيمان دوستى و عدم تجاوز ميان چهار كشور تركيه، افغانستان، ايران و عراق كرد.

به‌موجب اين پيمان، اعضا مقرر كردند كه سياست هماهنگى در منطقه داشته باشند و در امور داخلى يكديگر مداخله نكنند و در مقابله با خطرى كه هريك از آنها را تهديد كند، يكديگر را حمايت نمايند.

اين پيمان را در هفدهم تير 1316، وزراى خارجه چهار كشور عضو در كاخ سعدآباد و در حضور رضاخان به امضا رساندند. هدف اين پيمان، كه به پيمان سعدآباد معروف شد، قدرت‌نمايى انگليس در مقابل رقبا بود. اين پيمان در عمل هيچ ثمرى نداشت و آلمان در سه كشور ايران، تركيه و افغانستان نفوذ كرد و حضور خود را در صحنه‌هاى مختلف گسترش داد؛ به‌گونه‌اى كه يكى از بهانه‌هاى اشغال ايران در سال 1320 همكارى ايران و آلمان بود.