درشت است و عايدات از ماليات كافى نيست؛ ثالثاً قرارداد امضا شده و منتشر گرديده و نقض آن امكان ندارد، چون امضاى شاه را دارد و تغيير آن براى ملت موهن است؛ رابعاً صاحب امتياز آن را به دول ديگرى واگذار كرده و دولت ايران قدرت مقابله ندارد؛ خامساً براى فسخ امتياز، بايد خسارات زيادى پرداخت كرد كه از عهده ايران خارج است.

مرحوم ميرزاى شيرازى به اين استدلال‌ها اعتنا نمى‌كند و مى‌گويد:

دولت اگر از عهده بر نمى‌آيد، ملت از جواب حسابى عاجز نيست، و من به خواست خدا آن را بر هم خواهم زد.[1]

چند روز بعد از اين گفتگو، ميرزاى شيرازى فتواى تاريخى خود را در نيمه اول جمادى‌الثانى 1309 (آذرماه 1270 ش.) با اين متن ساده و كوتاه صادر نمود:

بسم‌الله الرحمن الرحيم. اليوم استعمال توتون و تنباكو باىّ نحو كان در حكم محاربه با امام زمان- صلوات‌الله و سلام عليه- است. حرره الاقل محمد حسن الحسينى‌

با انتشار خبر صدور فتوا، دولت تلاش‌هاى خود را براى سركوب جنبش تشديد كرد، ولى سرانجام به علت گسترش اعتراضات و نگرانى از سقوط سلطنت، مجبور به لغو امتياز و پرداخت پانصد هزار ليره خسارت گرديد.

مرحوم سيدجمال‌الدين اسدآبادى، از مجاهدان و مبارزان سرسخت با استعمار و استبداد و بنيانگذار نهضت‌هاى اسلامى معاصر، پس از اين واقعه نامه‌اى مشروح براى مرحوم ميرزاى شيرازى مى‌نويسد و در واقع استراتژى مبارزات آينده را تبيين مى‌كند. فرازهايى از نامه چنين است:

حق را بايد گفت. شما پيشوايان با تصميمى كه گرفتيد، اسلام را بزرگ نموديد و نام دين را بلند ساختيد، دل‌ها را از هيبت و قدرت خود پر نموديد، به‌طورى كه بيگانگان عموماً فهميدند در مقابل اقتدار شما مقاومت ممكن نيست.

[1]. جلال‌الدين مدنى، تاريخ سياسى معاصر، ج 1، ص 25