- گروه‌هاى سياسى‌اى كه ماهيت قومى و زبانى داشتند؛ كه برجسته‌ترين آنها حزب خلق مسلمان آذربايجان، حزب دموكرات و حزب كومله كردستان، جنبش مجاهدان بلوچ (جمپا) و حزب خلق عرب بودند.

هريك از اين گروه‌ها افكارشان را با استفاده از فضاى باز پس از انقلاب در نشرياتى كه در اختيار داشتند در شمارگان وسيع تبليغ مى‌كردند. در نتيجه فعاليت‌هاى اين گروه‌ها، مدارس، دانشگاه‌ها و حتى ميادين و خيابان‌هاى اصلى شهرها، به صحنه‌هاى مشاجره و جدل‌هاى سياسى و عقيدتى تبديل شده بود. فضاى سياست‌زده آن دوران، موجب به‌وجود آمدن بحران‌هاى بسيارى گرديد؛ به گونه‌اى كه درگيرى‌هاى حزبى و جدال‌هاى سياسى جزئى از حوادث روزمره كشور شده بود. فعال‌ترين اين گروه‌ها دو سازمان چريك‌هاى فدايى خلق و مجاهدين خلق بودند.

دانشگاه‌ها و كانون‌هاى علمى در اين بين بيش از همه آسيب ديدند؛ چرا كه كلاس‌هاى درس به دفتر گروه‌هاى سياسى تبديل شده بود و اين گروه‌ها ضمن نگهدارى اسلحه و تجهيزات نظامى، به تشنج‌آفرينى‌هاى خيابانى و ايجاد آشوب در مناطقى چون كردستان و تركمن‌صحرا و ساير نقاط كشور مى‌پرداختند.

با مختل شدن كار عادى دانشگاه‌ها، دانشجويان مسلمان طرفدار انقلاب در ارديبهشت 1359، با ارائه طرحى به شوراى انقلاب خواستار تعطيلى موقت دانشگاه‌ها به منظور پاكسازى گروه‌هاى معاند شدند. اما اجراى اين طرح به سادگى صورت نپذيرفت و درگيرى‌هاى خيابانى، دانشگاه‌ها را نيز در بر گرفت. سرانجام با دخالت مردم انقلابى، اين گروه‌ها مجبور شدند دانشگاه‌ها را ترك كنند. از اين پاكسازى در تاريخ انقلاب اسلامى با عنوان «انقلاب فرهنگى» ياد مى‌شود.

آشوب‌هاى منطقه‌اى‌

ايجاد تفرقه، دو دستگى و دشمنى ميان قوم‌ها و گروه‌هاى مختلف جامعه و دامن‌زدن به اختلافات مذهبى و نژادى، يكى از مهم‌ترين اصول راهبرد عملى استكبار جهانى در اعمال‌