انديشه‌ها، يك رشته مسائل كه غالبا ريشه در انديشه‌هاى غربى دارند، در محيط دانشگاه‌ها و مراكز علمى مطرح گرديد و گروهى را بر آن داشت كه در اين موارد به بحث و گفتگو بپردازند.

مؤسسه تعليماتى و تحقيقاتى امام صادق عليه السّلام كه مركز تخصصى كلام اسلامى حوزه علميه قم است، احساس مسئوليت كرد و اساتيد مؤسسه، اين نوع مسائل را به شيوه‌اى مطرح نموده، و رساله‌هايى در اين مباحث تنظيم كرده‌اند كه فهرست آن از نظر خوانندگان گرامى مى‌گذرد.

1. «هرمنوتيك» علم تفسير متون مقدس.

2. «پلوراليسم» تعدّدگرايى.

3. آزادى و دين‌سالارى.

4. الهى يا عرفى شدن دين.

5. ارتداد يا واپس‌گرايى دينى.

اينك، در اين رساله، بخش سوم كه همان آزادى و دين‌سالارى است از نظر خوانندگان گرامى مى‌گذرد. اميد است اين رساله‌هاى كوچك، چراغى فراراه علاقه‌مندان مسائل كلامى باشد.

جعفر سبحانى قم- مؤسسه امام صادق عليه السّلام 27/ 3/ 1384 برابر 11 جمادى الأولى 1426