الف) شاخصه مشاركت مردم در حكومت‌

نظام شاهنشاهى پهلوى، حكومتى كودتايى بود كه تأسيس، انتقال قدرت و تثبيت آن با سه كودتا توسط بيگانگان (انگليس و آمريكا) صورت پذيرفت.

در سوم اسفند 1299 نيروهاى نظامى انگليس با كودتايى قاجاريه را سرنگون ساختند و رضاخان را بر مسند قدرت نشاندند. در 25 شهريور 1320 با به پايان رسيدن تاريخ مصرف رضاخان، ديگربار متفقين ايران را تصرف كردند و انگليس با حذف رضاشاه پسرش محمدرضا را حاكم ساخت و بدين سان در دوران حكومت پهلوى انتقال قدرت نيز با نوعى كودتاى نظامى- آن‌هم توسط بيگانگان- صورت پذيرفت. سپس در 28 مرداد 1332 انگليس با همكارى آمريكا كه تازه وارد مسائل ايران شده بود، با كودتايى نظامى، رژيم پهلوى را تثبيت كرد. محمدرضاشاه پس از كودتاى 28 مرداد خطاب به كيم روزولت، مأمور سازمان سيا مى‌گويد: «تاج و تختم را مديون شما هستم.»[1]

بنابراين ملت ايران هيچ نقشى در نظام سياسى و حكومتى خود نداشت و اين بيگانگان بودند كه با اشغال كشور و كودتاى نظامى تأسيس، انتقال قدرت و تثبيت رژيم پهلوى را رقم زدند. اما «جمهورى اسلامى» با حضور و نقش آفرينى مردم پديد آمد. امام‌خمينى (قدس سره) در 12 بهمن 1357 با استقبال ميليونى مردم وارد ايران شد و با همه‌پرسى دهم و يازدهم فروردين 1358، 2/ 98 درصد از واجدان شرايط به «جمهورى اسلامى» رأى دادند و تا به امروز نيز اين حضور تداوم و تعالى يافته است.

برگزارى 28 انتخاب سراسرى در طول 29 سال گذشته، استقبال ميليونى مردم از سفرهاى استانى مقام‌معظم‌رهبرى و رياست محترم جمهورى، همچنين حضور ميليونى مردم در راهپيمايى هر ساله 22 بهمن و روز جهانى قدس و ديگر حضورهاى ميليونى، همراه با نقش‌آفرينى مردم، گروه‌ها، احزاب و ... در عرصه‌هاى گوناگون جملگى حاكى از مردمى بودن جمهورى اسلامى است.

ب) شاخصه نوع حكومت‌

حكومت پهلوى- كه نوعى ناسيوناليسم افراطى و غرب‌گرا بود- با ساختارى سلطنتى و

[1]. كرميت روزولت، كودتا در كودتا، ص 213.