تا مردم قليان بكشند؟»

جناب «ملاذ الاسلام» باز همان پاسخ نخستين را اعاده فرمود كه:

وضع اين حكم از من نبوده تا رفع اين منع نيز به دست من باشد، اين حكم منع از حضرت حجة الاسلام بوده، نقض اين حكم و رفع اين منع نيز همان موكول و محول به خود جناب ايشان است.[1]

سرانجام در بيستم جمادى الثانى 1309 ه. ق، علماى مركز و در پيشاپيش آنان ميرزاى آشتيانى، به ملاحظه نامه‌هاى محكم شاه و امين السلطان مبنى بر لغو كامل امتياز، حكم به حليت تنباكو- مستند به قول ميرزاى شيرازى كه نوشته بود: «بر تقدير رفع امتياز، استعمال دخانيات منعى ندارد»-[2] نمودند. در 9 رجب، ميرزاى آشتيانى نامه‌اى به ميرزاى شيرازى نگاشت و لغو كامل امتياز را براى ايشان تصديق كرد و ماجرا را براى آن پيشواى بزرگ شرح داد.

ميرزاى شيرازى هم در پاسخ آشتيانى نوشت:

«جناب مستطاب شريعتمدار، افتخار المجتهدين العظام، عماد الاسلام، آقا ميرزا محمّد حسن- سلمه اللّه تعالى- تلگراف جنابعالى در باب رفع امتياز دخانيه و اعلان به ترخيص استعمال به موجب نوشته احقر، رسيد.

البته آنچه صلاح دانسته‌ايد، عين صواب است ...».[3]

سفر حج‌

مرحوم ميرزاى آشتيانى در سال 1311 ه. ق، رهسپار سفر حج شد و پس از اتمام آن، به قصد زيارت شام و فلسطين، وارد دمشق گرديد. در اين سفر، علماى اهل سنت و تشيع، همه به ديدن وى آمدند و بين ايشان و برخى از علماى عامه مباحثاتى‌

[1]. كربلايى، تاريخ الدخانية، ص 169.

[2]. همان، ص 120- 187.

[3]. همان، ص 192.