5. علامه مولى حبيب اللّه كاشانى:

«اين رساله بر حذاقت و تتبع شيخ در فقه دلالت مى‌كند.»[1]

چنانكه از اجازه مرحوم شيخ به ميرزا محمّد همدانى برمى‌آيد، وى در استنباط احكام فقط به ملاحظه قواعد عامه اكتفا نمى‌كرد، بلكه تمام ابواب فقه را براى رسيدن به حكم مسئله‌اى بررسى مى‌كرد. در اين مورد فرمودند:

«استاد بزرگوارم، صاحب جواهر دراين‌باره به من وصيت كرد: فرزندم! چه بسيار حكمى از احكام طهارت و صلات بود كه من از انديشه در روايات باب حدود و ديات استنباط كردم.»[2]

مرحوم شيخ نيز اين وصيت را به مرحوم همدانى كرد و فرمود:

«و وصيتى اليه سلوك الاحتياط، عدم التسرع فى الفتوى فان الامر صعب مستصعب و عدم الحكم بمقتضى القواعد و العمومات قبل التتبع التام ...»[3]

بر آشنايان فن روشن است كه اين طريقه، كاملترين و دشوارترين راه استنباط احكام است، و شيخ گرانمايه- تغمده اللّه برحمته و اسكنه مجبوحه جناته- اين راه را برگزيد.

مرحوم شيخ برفراز منبر

نخستين برخورد مردم ايران با تمدن اروپا، به وسيله تجار و نمايندگان سياسى كشورهاى غربى در قرن 10- 11 ه. ق، اتفاق افتاد و باگذشت زمان و گسترش هجوم تجارى سياسى دولتهاى اروپايى، فرهنگ غربى نيز در جامعه ايرانى رسوخ كرد. جريان اقتباس از غرب كه از دوران شاه اسماعيل و شاه عباس صفوى به‌طور پراكنده و نامنظم در ايران آغاز شده بود، در زمان سلطنت فتحعلى شاه قاجار و پس‌

[1]. شريف كاشانى، لباب الالقاب، ص 49.

[2]. همدانى، غنيمة السفر، ص 46.

[3]. همدانى، غنيمة السفر، ص 46.