علي الحسّ الفرق بين الشي‌ء وشبهه، لسرعة الانتقال منه إلى شبهه.

وى در حاشية منه‌ فرموده است: تعبير به «عرفوها» (ديگران چنين تعريف كرده‌اند) اشاره به ضعف آن است. ديگر اين‌كه خود شهيد ثانى قبول ندارد، زيرا متفاهم عرفى از شعبده غير از آن است كه در تعريف آورده‌اند.[1]

شيخ اعظم در مكاسب‌:

وهي الحركة السريعة بحيث يوجب علي الحسّ الانتقال من الشي‌ء إلى شبهه كما ترى النار المتحركة على الاستدارة دائرة متصلة لعدم إدارك السكونات المتخلّلة بين الحركات.[2]

از مجموع تعاريف اهل لغت و فقها استفاده مى‌كنيم شعبده همان بازى معروفى است كه در فارسى به چشم بندى و تردستى معروف است و نوعى حركت‌هاى سريع و خفيف و سبكى است كه شعبده‌باز انجام مى‌دهد و به سرعت چيزهايى را جابه‌جا مى‌كند و در نظر بيننده كارهاى عجيب و غريبى انجام مى‌دهد و امر براى او مشتبه مى‌شود و غير واقع را واقع خيال مى‌كند.

سخن در اين است كه آيا شعبده قسمى از سحر است يا چيزى غير از آن، ولى مثل و شبيه آن است؟

بر اساس بعضى از تعاريف سحر، شعبده قسمى از سحر است، مثل تعريف سحر به «خدعه و تمويه» يا «صرف الشي‌ء عن وجهه» يا «ما لطف مأخذه ودقّ». و تعريف فاضل مقداد و علامه مجلسى از سحر. ولى طبق تعريف علامه و ديگران، از جمله امام راحل در اوّل مسأله، كه كلام يا نوشتار و ... مؤثر باشد در بدن مسحور يا در عقل و قلب او و سبب اغما يا نوم و ... گردد، اينها بر شعبده اطلاق نمى‌شود، زيرا شعبده‌بازى بيشتر نوعى تفريح و سرگرمى است، نه چيزى كه واقعاً مؤثر باشد، مخصوصاً اگر تأثير به معناى اضرار به مسحور مخاطب باشد كه تردستى اين ويژگى را ندارد و اصولًا امر

[1]. مسالك الافهام، ج 3، ص 129.

[2]. المكاسب، ج 1، ص 274.