(1)

مسأله 9- از موارد ناچارى كه بيرون رفتن از مسجد را مباح مى‌كند، اقامه شهادت و عيادت مريض است‌

، اگر ارتباطش به مريض به حدّى باشد كه عرفا عيادتش جزء امورى كه ناچار از آن است به حساب آيد و همچنين است، تشييع جنازه و بدرقه و استقبال مسافر و مانند آن اگر چه هيچ‌يك از آنها بر او معين نباشد و ميزان كلّى اين موارد هر چيزى است كه عقلا يا شرعا و يا عرفا بيرون رفتن از مسجد براى آن لازم باشد، چه از كارهاى واجب باشد و چه از كارهاى مستحب، چه مربوط به امور دنيا و چه آخرت، چه ترك آن زيانى داشته باشد و چه نداشته باشد، البته احتياط آن است كه مراعات كند تا نزديكترين راه را انتخاب كند و به مقدار ضرورت و نياز اكتفا نمايد و (وقتى از مسجد بيرون رفت) در صورت امكان نبايد در سايه بنشيند و احتياط (مستحب) آن است كه اصلا ننشيند مگر اينكه ناچار باشد، بلكه احتياط مستحب آن است كه در سايه راه نرود، اگر چه بنابر اقوا جايز است، امّا حضور در نماز جماعت جز در مكّه معظّمه محلّ اشكال است.

(2)

مسأله 10- اگر در مسجد جنب شود

و غسل كردن در آنجا بدون توقّف يا آلوده كردن مسجد، ممكن نباشد، بايد بيرون رود و حكم مسجد الحرام و مسجد النبى (صلّى اللّه عليه و آله) قبلا گذشت (كه به هيچ وجه غسل در آنها جايز نيست) و اگر براى غسل بيرون نرود، اعتكافش باطل است، زيرا توقّف جنب در مسجد حرام است.

(3)

مسأله 11- اگر كسى را كه قبل از او در مسجد اعتكاف كرده كنار زند و خود در جاى او (براى اعتكاف) بنشيند

بعيد نيست اعتكافش باطل نشود و همچنين اگر بر فرش غصبى بنشيند، كما اينكه اگر نداند كه غصبى است يا فراموش كند بدون اشكال اعتكافش صحيح است.

و اگر مسجد به خاك يا آجر غصبى فرش شده باشد، اگر پرهيز از آن ممكن باشد، واجب است پرهيز نمايد و اگر معصيت كرده پرهيز نكند، صحت اعتكاف بعيد نيست ولى اگر پرهيز ممكن نباشد، بنابر احتياط واجب بايد از اعتكاف در آن اجتناب كند.

(4)

مسأله 12- اگر بيرون بودن از مسجد در مواردى كه ناچار است به قدرى طول بكشد كه صورت اعتكاف محو شود

، اعتكاف باطل مى‌شود.

(5)

مسأله 13- شخصى كه اعتكاف مى‌كند مى‌تواند هنگام نيّت كردن شرط كند كه اگر براى او عذرى پيش آيد، حتى در روز سوّم بتواند دست از اعتكاف بردارد

، اگر چه عذر او عرفى و معمولى باشد. مانند آن كه همسرش از سفر برگردد و به كارهايى كه از انجام آن ناچار است كه باعث مباح شدن كارهاى ممنوع مى‌شود اختصاص ندارد، بلكه بستگى به شرط دارد، اگر بطور عموم هر عذرى را شرط كند در تمام موارد مى‌تواند بيرون رود و اگر عذر خاصّى را شرط كند در خصوص همان مورد مى‌تواند بيرون برود. امّا شرط دست‌