آب و راه و مانند اينها اگر به اندازه‌اى كه در نماز جماعت ممنوع است فاصله نيندازند، حائل حساب نمى‌شوند، بلكه ظاهر اين است كه تور نيز حائل شمرده نمى‌شود، مگر اين كه سوراخهايش به قدرى تنگ باشد كه ساتر و ديوار حساب شود و خالى از قرب نيست كه شيشه‌اى كه آن سويش پيدا است، حائلى كه در نماز جماعت ممنوع است، نباشد، ولى احتياط در اجتناب از آن است.

(1)

مسأله 2- حائل كوتاهى كه مانع ديد در جميع حالات نماز نمى‌شود

، اگر چه در حال سجده مانع مى‌شود مثل آن كه به اندازه يك وجب و بيشتر باشد، در صورتى كه در حال نشستن مانع ديد نباشد، اشكالى ندارد وگرنه مورد اشكال است و در آن، احتياط ترك نشود

(2)

مسأله 3- حائل بودن مأمومين جلوتر هر چند داخل نماز نشده باشند، ولى آماده شروع به نماز هستند اشكالى ندارد

، همچنين اگر به جهت طولانى بودن صف اوّل، بعضى از افراد اين صف يا بيشتر آنان، امام را نبينند يا به جهت طولانى‌تر بودن صف دوّم، بعضى از افراد آن، افراد صف اوّل را نبينند، ضررى ندارد.

(3)

مسأله 4- اگر صفهاى نماز جماعت، مثلا به در مسجد برسد و يك يا چند صف در خارج مسجد تشكيل شود

، به طورى كه مثلا يك نفر از افراد صف در مقابل در و بقيّه دو طرف در (مثلا پشت ديوار) بايستند و بنابر احتياط نماز كسانى كه دو طرف در ايستاده‌اند و بين آنان و صف جلو حائل (مثلا ديوار مسجد) وجود دارد، باطل است، بلكه بطلان نماز آنان خالى از قوّت نيست و همچنين نماز كسانى كه دو طرف محرابى كه داخل ديوار است، ايستاده‌اند و بين آنان و امام حائل وجود دارد، باطل است، ولى نماز صفهاى بعدى صحيح است.

(4)

مسأله 5- اگر در بين نماز بين مأموم و امام يا بين مأموم و مأموم ديگرى كه واسطه اتّصال است، حائلى ايجاد شود

يا بين آنان فاصله‌اى كه مبطل است، به وجود آيد، بنابر اقوا مانند اين است كه از اول، حائل يا فاصله وجود داشته و نماز جماعت باطل مى‌شود و بايد به صورت فرادا ادامه داده شود.

(5)

مسأله 6- به وجود آمدن حائل غير ثابت، مانند گذشتن انسان يا حيوان، مانع ندارد

ولى اگر (جمعيّتى) به صورت پيوسته، مانع ايجاد كنند، اگر چه ثابت نباشند، جايز نيست.

(6)

مسأله 7- اگر نماز افراد صف جلو تمام شود

، ادامه اقتداى كسى كه بعد از آنها ايستاده، (مثلا در صف بعدى) اشكال دارد، اگر چه آن افراد بدون فاصله به نماز جماعت، برگردند. بنابراين، احتياط آن است كه به نماز فرادا عدول كنند و اين احتياط ترك نشود.

(7)

مسأله 8- اگر معلوم باشد كه نماز افراد صف جلو باطل است‌

، چنانچه آن صف حائل يا فاصله ممنوع بين كسى كه پشت آن صف قرار گرفته است و امام بين او و صف جلوتر، ايجاد كند، نماز كسى كه در صف عقب‌تر است باطل است، ولى اگر معلوم نباشد كه‌