پس در فرض اول بايد آن را بطور قصر و در فرض دوم بايد آن را چهار ركعتى قضا كند.

لكن احتياط آن است كه در هر دو فرض جمع بخواند و ترك اين احتياط سزاوار نيست.

(1)

مسأله 8- مسافرى كه قصد اقامت نكرده، در چهار جا، بين قصر و تمام مخيّر است‌

كه عبارتند از: مسجد الحرام، مسجد النبىّ (صلى اللّه عليه و آله)، مسجد كوفه، و حائر حسينى (على مشرّفه السلام) و تمام خواندن افضل است و در الحاق دو شهر مكه و مدينه به دو مسجد آنها محل تأمّل است. پس احتياطا در شهرهاى مذكور قصر بخواند و اين احتياط ترك نشود. ساير مساجد و مشاهد به اينها ملحق نمى‌شود و در اين مساجد بين پشت بام و صحن و جاهاى پايين آنها، مانند بيت الطشت در مسجد كوفه فرقى نيست و بنا بر اقوا تمام روضه شريفه جزء حرم امام حسين (عليه السلام) محسوب است. و از طرف بالاى سر تا شبكه‌هاى متّصل به رواق و از طرف پا تا درب متّصل به رواق و از پشت سر تا حدّ مسجد، جزء حرم است و خالى از قوّت نيست كه مسجد و رواق شريف هم جزء حرم شمرده شود و مسافر در آنجاها هم مخيّر باشد. ولى احتياط آن است كه در اين دو مورد قصر خوانده شود و ترك اين احتياط سزاوار نيست.

(2)

مسأله 9- در چهار موردى كه گفته شد، تخيير در شكسته يا تمام خواندن نماز، استمرار دارد

، بنابراين كسى كه به نيّت قصر شروع به نماز كرده، يا عكس آن مى‌تواند به تمام يا قصر- مادامى‌كه از محلّ عدول نگذشته- عدول نمايد، بلكه اگر بدون آن كه قصر و يا چهار ركعتى آن را از اول نماز در نيّت معيّن كند، مشغول نماز شود، مى‌تواند در اثناى آن يكى از آن دو را اختيار كند.

(3)

مسأله 10- روزه در موارد تخيير مذكور، به نماز ملحق نمى‌شود.

بنابراين، مادامى‌كه در آنها قصد اقامت نكند، يا سى روز مردّد باقى نمانده باشد، روزه صحيح نيست.

(4)

مسأله 11- مستحبّ است بعد از هر نماز قصرى، سى مرتبه [ذكر ذيل را بگويد]

«سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله إلّا اللّه و اللّه اكبر» بگويد.

(5)

نماز جماعت‌

(6)

نماز جماعت از مستحبات مؤكد در تمام نمازهاى واجب مخصوصا در نمازهاى پنج‌گانه است‌

و در نماز صبح و مغرب و عشا تأكيد بيشترى شده است و داراى ثواب‌