(1)

مسأله 4- اگر پيشانى بر جاى بلندى قرار گيرد، كه بلنديش بيشتر از آن مقدارى است كه بخشيده شده است‌

چنانچه بلندى آن، به قدرى باشد كه با وجود آن عرفا صدق سجده نكند، احتياط و بهتر آن است كه پيشانى را بردارد و به جاى مجاز بگذارد البته كشيدن پيشانى هم تا محلّ مجاز مانع ندارد، ولى اگر بلنديش به اندازه‌اى باشد كه با وجود آن عرفا صدق سجده بكند، بنابر احتياط واجب، بايد پيشانى را به طرف جاى پايين‌تر بكشد و اگر كشيدن آن ممكن نبود، بنابر احتياط واجب، بايد پيشانى را بلند كند و به جاى مجاز بگذارد و بعد از تمام كردن نماز، آن را اعاده نمايد.

(2)

مسأله 5- اگر بطور غير عمدى، پيشانى را روى چيزى بگذارد كه سجده بر آن صحيح نيست‌

، بايد پيشانى را از روى آن، به روى چيزى كه سجده بر آن جايز است بكشد و نمازش صحيح است و حق ندارد پيشانى را از روى آن بردارد، و اگر به جز برداشتن پيشانى كه موجب زياد شدن سجده است، ممكن نبود احتياط (واجب) آنست كه، نمازش را تمام كند و سپس از نو بخواند، خواه قبل از گفتن ذكر واجب متوجّه شود [كه جاى سجده صحيح نيست‌] يا بعد از گفتن آن. البتّه اگر بعد از سر برداشتن از سجده متوجّه شود، تمام كردن همين نماز كافى است.

(3)

مسأله 6- كسى كه به پيشانى او علّتى مانند دمل باشد

، چنانچه همه پيشانى را نگرفته و گذاشتن جاى سالم آن بر زمين ممكن است، و لو به اينكه قسمتى از زمين، كمى گود شود تا دمل در آن قرار گيرد (و جاى سالم پيشانى بر زمين قرار گيرد)، واجب است چنين كند و اگر دمل همه پيشانى را گرفته و يا آنكه گذاشتن جاى سالم پيشانى روى زمين ممكن نباشد، بايد بر يكى از دو جبين، سجده نمايد، و بهتر آن است كه جبين راست را بر چپ مقدّم دارد، و اگر اين هم امكان نداشت، بايد بر روى چانه سجده كند، و اگر آن هم ممكن نبود، بنابر احتياط واجب، بايد صورت سجده را به وجود آورد به اين ترتيب كه قسمتى از صورتش يا جلوى سرش بر زمين نهد، و در صورتى كه اين هم امكان ندارد، احتياط واجب آنست كه آنچه را كه به شكل سجده نزديكتر است به وجود آورد.

(4)

مسأله 7- اگر بدون اختيار، پيشانيش از زمين بلند شود

و [باز] بدون اختيار به زمين برگردد، بعيد نيست كه اين عمل، برگشتن به سجده اوّل باشد. بنابراين، يك سجده حساب مى‌شود، خواه قبل از قرار گرفتن پيشانى، بلند شده باشد يا بعد از آن، پس بايد ذكر واجب را انجام دهد و چنانچه پس از بلند شدن پيشانى بتواند خود را كنترل كند [بى‌اختيار به سجده برنگردد] اين پيشانى به زمين گذاشتن بعدى خودش به هر حال يك سجده حساب مى‌شود، خواه قبل از قرار گرفتن، سر بلند شده باشد يا بعد از آن.

(5)

مسأله 8- كسى كه از سجده نمودن عاجز باشد

، چنانچه بتواند بعضى از مراتب ممكن سجده رفتن را انجام دهد، انجام آن واجب است به شرط آنكه بر انجام چيزهايى كه وجوب آن را دانستى مواظبت نمايد كه مواضع (هفتگانه) را در جايشان بگذارد و همراه با پابرجايى و تكيه بر آنها و گفتن ذكر واجب و آرام بودن بدن و مانند اينها، باشد. بنابراين‌