است بشود. و فرقى نيست كه ترس از پيدا شدن مرض يا زياد شدن و دير خوب شدن آن باشد و يا آنكه در اثر استعمال آن درد شدّت پيدا كند بصورتى كه به علت سرما يا غير آن قابل تحمل نباشد.

(1)

و از آن جمله است اينكه- استعمال آب موجب خوف عطش بر حيوان محترمى (مثلا گوسفند) باشد

(2)

و از آن جمله است اينكه- تحصيل آب يا استعمال آن- هر چند كه ضرر و ترس ضرر را ندارد داراى حرج و مشقت شديدى باشد

كه عادتا تحمّل نمى‌شود. و از اين قبيل است: كه درخواست بخشش آب سبب منتى باشد كه عادتا قابل تحمل نيست و پول درآوردن براى خريدن آب موجب ذلت و وهن باشد.

(3)

و از آن جمله است اينكه- تحصيل آب متوقف بر پرداخت همه اموالى را دارد

، يا پرداخت مقدارى كه برايش ضرر دارد، باشد، اما اگر ضررى به حالش نداشت بايد آن را بپردازد اگر چه چندين برابر قيمت معمول آن آب باشد.

(4)

و از آن جمله است اينكه- وقت براى تحصيل يا استعمال آب، تنگ باشد

. (5)

و از آن جمله است اينكه- واجب باشد آبى را كه دارد در پاك كردن نجس و مانند آن، كه چيزى غير آب جاى آن را نمى‌گيرد بكار برد

، پس در اين صورت بايد تيمم كند ولى احتياط واجب آنست كه ابتداء آب را در تطهير مصرف نموده سپس تيمم كند.

(6)

مسأله 11- در عطشى كه با وجود آن تيمم جايز است‌

فرقى نيست بين اينكه سبب هلاكت باشد و يا بيمارى يا مشقت شديدى كه قابل تحمل نيست، هر چند كه ايمن از ضرر آن باشد، كما اينكه در عطشى كه موجب هلاكت است فرقى نيست بين آنكه خوف هلاكت بر خودش باشد يا ديگرى- آن ديگرى انسان باشد يا حيوان، مملوك باشد يا غير مملوك از آنچه كه حفظ آن از هلاكت واجب است- بلكه بعيد نيست كسى هم كه قتل او جايز نيست گرچه حفظ او هم واجب نمى‌باشد مثل شخص ذمى [63] مانند موارد نامبرده باشد ولى ظاهر آنست كه آنچه كه قتل آن به هر وسيله‌اى جايز است، مانند حيوانات موذى و كسى كه خونش هدر است مانند حربى [64] و مرتد فطرى [65] و مانند اينها، خوف هلاكت آنها از عطش موجب جواز تيمم نمى‌باشد. و اگر رفع عطش با چيزى كه حرام است مانند خمر و (مثلا آب) نجس ممكن باشد و آب پاكى هم دارد بايد آن آب را جهت برطرف كردن عطش حفظ كرده و براى نماز تيمم نمايد زيرا بودن حرام مانند نبودن است.

(7)

مسأله 12- اگر مى‌توانست نماز را با طهارت به آب- غسل يا وضو- بخواند

ولى به حدى تأخير انداخت كه وقت براى وضو يا غسل تنگ شد بايد تيمم كرده نماز بخواند و نمازش‌