و موجب هتك او نباشد و اما اگر ميت با عذر بدون آنها دفن شود مانند آنكه آب يا كفن و يا كافور نباشد و بعد از دفن پيدا شود، جايز بودن نبش جهت تدارك آنها محل اشكال و تأمل است، خصوصا اگر در اثر نبود آب او را تيمم بدل از غسل داده و بعد از دفن آب پيدا شود، بلكه در اين صورت بنابر اقوا نبش قبر براى غسل جايز نيست. و اگر بدون نماز دفن شود، براى خواندن نماز، نبش قبر مطلقا جايز نيست. بلكه بايد بر قبر او نماز خوانده شود چنانچه گذشت.

(1) و از آن جمله- در صورتى كه اثبات حقى از حقوق متوقف بر رؤيت جسد ميت باشد.

(2) و از آن جمله- در صورتى كه در جائى دفن شده باشد كه موجب هتك او است مثل اينكه در چاه فاضلاب يا مزبله و يا در قبرستان كفار دفن شود.

(3) و از آن جمله- جهت انتقال او به مشاهد مشرفه، در صورتى كه ميت به انتقال بعد از دفن وصيت كرده باشد و يا آنكه به انتقال قبل از دفن وصيت نموده و ليكن در اثر معصيت يا فراموشى و يا نادانى در جاى ديگر دفن شود، و يا آنكه اصلا وصيتى نكرده باشد. كه بنابر اقوا نبش قبر در صورت دوم (وصيت به انتقال قبل از دفن) جايز است و در صورت اول و سوم تأمل و اشكال است، و در صورت دوم (هم) وقتى جايز است كه بدن ميت تغيير نيافته باشد و تا وقت دفن در جاى ديگر، تغييرى كه موجب هتك ميت و اذيت مردم باشد، پيدا نكند.

(4) و از آن جمله- در صورتى كه خوف درنده يا سيل، و يا دشمن و مانند اينها بر ميت باشد.

(5)

مسأله 4- محو آثار قبرهائى كه يقين به از بين رفتن ميت آنها باشد

، جايز است در صورتى كه محذورى نداشته باشد، مانند آنكه، آن آثار ملك سازنده‌اش بوده و يا زمين قبر از مباحات بوده كه ولى ميت آن را جهت قبر حيازت كرده است و مانند اينها. و اگر اينگونه آثار در قبرستانى كه وقف مسلمين است باشد، و مورد نياز آنان (هم) مى‌باشد جواز محو آنها اولى است، مگر قبور شهداء و صلحاء و علماء و اولاد ائمه (عليهم السلام) كه زيارتگاه شده‌اند، كه قبلا گذشت.

(6)

مسأله 5- اگر ميت، در اثر معصيت و يا بطور مشروع از قبر بيرون آورده شد

و يا به هر علتى از قبر بيرون افتاد، واجب نيست دو مرتبه در همان مكان دفن شود، بلكه دفن در جاى ديگر هم جايز است.

(7)

دو امر پايانى‌

(8)

امر اول- به صبر و فراموشى واداشتن صاحبان مصيبت از مستحبات مؤكد است‌

و