5. پيمان جوانمردان (حلف الفضول)

قريش بعد از جنگ فجار، در خود احساس ضعف و ازهم‌پاشيدگى نمود و از آن بيم داشت كه مبادا مورد تاخت‌وتاز اعرابى كه از قدرت و توان بيشترى برخوردار بودند، قرار گيرد. ازاين‌رو، زبير بن عبد المطلب مردم را به گردهمايى در «حلف الفضول» فراخواند و بنى هاشم و بنى زهره و بنى تميم و بنى أسد، در خانه عبد اللّه بن جدعان گرد آمدند و هم‌پيمانان، با فروبردن دستان خويش در آب زمزم براى يارى افراد مظلوم و ستمديده، كمك به نيازمندان و امر به معروف و نهى از منكر با يكديگر، پيمان همكارى بستند.[1] اين پيمان برجسته‌ترين پيمانى بود كه در دوران جاهليت بسته شد.

رسول اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم كه در آن روزگار اندكى بيش از بيست بهار از عمر شريفش‌[2] سپرى مى‌شد، در اين پيمان شركت جست و پس از پيامبرى خود، آن پيمان را ستود و مورد تأييد قرار داد و فرمود: «در خانه عبد اللّه بن جدعان در پيمانى شركت جستم كه اگر عوض آن، شتران سرخ‌مو به من مى‌دادند آن‌چنان شاد نمى‌گشتم و اگر در دوران اسلام نيز به چنان پيمانى دعوت مى‌شدم، اجابت مى‌كردم.»[3]

در مورد علت نامگذارى اين پيمان به حلف الفضول گفته شده: سه تن كه نام آنان از ماده «فضل» برگرفته شده بوده در اين پيمان حضور داشته‌اند. انگيزه بسته شدن اين پيمان اين‌گونه نقل شده: مردى از قبيله زبيد يا بنى اسد بن خزيمه در ماه ذى القعده كالايى را وارد مكّه نمود و عاص بن وائل سهمى، آن‌

[1] . البداية و النهاية 3/ 293. به شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد 14/ 129 و 283 مراجعه شود.

[2] . تاريخ يعقوبى 1/ 17.

[3] . سيره ابن هشام 1/ 142.