عُمُومَتِى؛[1] انس گفته است: در زمان پيامبر صلى الله عليه و آله چهار نفر قرآن را جمع كردند: ابى بن كعب، معاذ بن جبل، ابوزيد وزيد بن ثابت.

اين دو حديث با هم تناقض آشكار دارند؛ زيرا در حديث اول مى‌گويد: جز اين چهار نفر در زمان پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله كسى قرآن را جمع نكردند، ولى در حديث دوم ابودردا را حذف كرده و به جاى وى ابى بن كعب را اضافه كرده است.

ابوطيب در جواب حديث اول انس گفته است: از طريق متواتر ثابت شده است كه عثمان و على و تميم دارى و ... قرآن را جمع كرده‌اند[2] و ابن حجر نيز در شرح اين حديث افراد زيادى از صحابه را ذكر مى‌كند كه حافظ قرآن بوده‌اند.[3] قرطبى، عينى، سندى، زركشى و سيوطى از ابوعبيد، ماوردى و شيخ نقل كرده‌اند كه هر كدام با بيان و دليل به باطل بودن اين سخن انس تأكيد كرده‌اند.[4] سيوطى همچنين مى‌گويد: جماعتى از امامان اين حديث انس را انكار كرده‌اند ....[5]

از اين سخنان، باطل بودن اين دو حديث روشن مى‌شود و بدون اين نيز اين سخن و ادعا، خيلى عجيب بوده و مسلمات تاريخ آن را تكذيب مى‌كند. البته اخبارى كه اين دو خبر را نقض كرده و به باطل بودن آن دو تصريح مى‌كند فراوان است.

عبد الحميد بن عبدالله اصبحى‌

بخارى 43 حديث از او روايت كرده است.

[1] . صحيح بخارى، كتاب مناقب الانصار، باب: مناقب زيد بن ثابت، ح 3810، وفضائل القرآن، باب: كان جبريل يعرض القرآن على النبي صلى الله عليه و آله، ج 4، ص 1913، ح 5003.

[2] . تفسير قرطبى، ج 1، ص 56.

[3] . فتح البارى، ج 9، ص 42.

[4] . تفسير قرطبى، ج 1، ص 57؛ حاشية السندي على صحيح البخاري، ج 3، ص 85؛ البرهان زركشى، ج 1، ص 242؛ عمدة القاري، ج 20، ص 27؛ الاتقان سيوطى، 1، ص 72- 73.

[5] . الاتقان سيوطى، 1، ص 72- 73.