سرقبر تاجین

نویسنده (ها) : ناصر پازوکی طرودی

آخرین بروز رسانی : پنج شنبه 5 تیر 1399

سرقبر تاجین \ sar-e qabr-e tājīn \ ، محوطه‌ای تاریخی واقع در دهستان لواسان کوچک، بخش لواسانات، شهرستان شمیران.
این محوطۀ تاریخی در ارتفاع 831‘1متری از سطح دریا و در حدود 500 متری سمت شمال شرقی بافت مرکزی روستای سبوکوچک واقع شده است. در سمت شمال آن کوه کَهو، و در سمت غرب آن روستای تیمورآباد با فاصلۀ 150متری قرار دارد. درازای محوطه از شمال به جنوب حدود 100 متر، و پهنای آن از شرق به غرب نزدیک به 80 متر است. سمت جنوب این محوطۀ تاریخی را یک جادۀ خاکی که به سمت شرق می‌رود، بریده است و سطح محوطه از کف جاده حدود یک و نیم متر بلندی دارد. همچنین از وسط این محوطه جوی آبی از شمال شرقی به جنوب غربی جریان دارد که برش نسبتاً عمیقی را ایجاد کرده است.
بخشی از جنوب غربی این محوطه در اواخر دهۀ 1380 ش حصارکشی شده است و احتمالاً در آیندۀ نزدیک در آن اقدام به ساختمان‌سازی خواهد شد. در سطح محوطۀ تاریخی سرقبر تاجین شواهد و مواد فرهنگی قابل توجهی دیده نمی‌شود؛ زیرا لایه‌های رسوبی ناشی از سیلابهایی که از تپه‌ماهورهای سمت شمال به سمت جنوب جریان دارند، در این سطح ته‌نشین شده است و شخمهای مکرری که زده شده، شواهد موجود را از میان برده است. ازاین‌رو، در نگاه نخست، قبول تاریخی‌بودن محل دشوار است؛ اما بررسی بیشتر و ملاحظۀ محلهایی که حفاری شده‌اند و یا بُرشی در آنها ایجاد شده است، لایه‌های تاریخی محوطه را مشخص، و تاریخی بودن آن را غیرقابل انکار می‌سازد.
با توجه به شواهد و مدارک به دست آمده به نظر می‌رسد دیرینگی محوطۀ تاریخی سرقبر تاجین به اوایل هزارۀ 1 ق‌م تا اواخر دورۀ تاریخی برسد. احتمالاً این محوطه محل استقرار اولیۀ ساکنان روستای سبوکوچک، سبوبزرگ و تیمورآباد بوده است که بعدها بر اثر کاهش سطح آبهای زیرزمینی ناچار شده‌اند به نواحی جنوبی‌تر کوچ کنند. هنوز هم میان مردم روستای سبوبزرگ خانواده‌هایی زندگی می‌کنند که دارای نام خانوادگی تاجدینی و منسوب به محوطۀ تاریخی سرقبر تاجین هستند.
محوطۀ تاریخی سرقبر تاجین نخستین بار در 1380 ش شناسایی و مستندسازی شد و در مهرماه 1382 به شمارۀ 370‘10 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید؛ اما پس از آن نیز مورد تعرض و تخریب واقع شده است. این نگرانی وجود دارد که با توجه به رشد روزافزون قیمت زمین، باقی‌ماندۀ آن به تملک افراد حقیقی درآید و لایه‌های باستانی و تاریخی‌اش بر اثر ساخت‌وساز محو شود.

ناصر پازوکی طرودی