طایی شمیرانی

نویسنده (ها) : پریسا سنجابی

آخرین بروز رسانی : دوشنبه 12 خرداد 1399

طایی شمیرانی \ tāyī-ye šemīrānī \ ، مرتضى (1298- 1376 ش)، شاعر و سخنور معاصر و از مدیحه‌سرایان اهل بیت پیامبر (ص)، متخلص به «طایی».
مرتضى طایی شمیرانی، فرزند حاجی علی‌اکبر در 1298 ش، در خانواده‌ای مذهبی در کاشانک متولد شد. مادرش ام‌البنین، زنی اهل ذوق با خط نیکو بود و در جوانی، هنگامی که مرتضى دوساله بود، درگذشت. (رجوی، 2 / 6؛ سادات، 1 / 12). مرتضى تحصیلات خود را فراتر از دورۀ ابتدایی ادامه نداد و در نوجوانی به نجاری روی آورد و هم‌زمان به خواندن اشعار حافظ، سعدی و صائب همت گمارد. او به‌تدریج با شرکت در محافل مختلف ادبی که در تهران تشکیل می‌شد، با فنون شعری آشنا شد. از جملۀ این محافل انجمن صائب و انجمن ادبی آذرآبادگان بود که اولی به ریاست محمد دیهیم، دو هفته یک بار، چهارشنبه‌ها در منزل یکی از اعضا تشکیل می‌شد. از اعضای این انجمن می‌توان به علی صارمی، ابوالقاسم حالت، شهریار بهاری، داریوش صبور و سید حسن سادات ناصری اشاره کرد (همو، 1 / 11-14؛ رجوی، 2 / 7، 9).
یکی از ویژگیهای شعر طایی به کار بردن مضامین تازه و استفادۀ فراوان از صنایع بدیعی مانند تشبیه، ارسال‌المثل و استعاره است. او در قالبهای مختلف ازجمله غزل، قصیده، ترکیب‌بند، ترجیع‌بند و مسمط طبع‌آزمایی می‌کرد (سادات، 1 / 15- 19؛ برقعی، 4 / 2380؛ رجوی، 2 / 7). غزلیات طایی اگرچه حاوی نکات اخلاقی و تربیتی است، اما یکدست نیست. او در غزل از سبک هندی و اشعار صائب تبریزی تأثیر بسیار گرفته است، اما در ارسال‌المثل افراط کرده، و در هر غزل موضوعات مختلفی را مطرح نموده که موجب از بین رفتن ارتباط ابیات با هم شده است.
به گفتۀ سادات ناصری: «در کلام طایی، مانند بسیاری از شاعران سبک هندی، شعر خوب را در تک‌بیتهای کم‌نظیرش باید جست» (1 / 16؛ نیز نک‌ : رجوی، همانجا). مضمون قصاید طایی بیشتر توحید، مواعظ، مناقب و مراثی اهل بیت (ع) و اجتماعات و اخوانیات و تمثیلات و یادواره‌ها ست. از این شاعر شمیرانی 3 مجموعه به جا مانده است: کلیات غزلیات، کلیات قصاید و خاطرات یک شب (1366 ش).
برادر کوچک‌تر طایی، مصطفى متخلص به «بسیط» نیز از دیگر شاعران شمیران است که دیوان وی در 1385 ش به چاپ رسید.

مآخذ

برقعی، محمدباقر، سخنوران نامی معاصر ایران، تهران، 1373 ش؛ رجوی، کاظم، مقدمه بر دیوان طایی شمیرانی، تهران، 1353 ش؛ سادات ناصری، حسن، مقدمه بر دیوان (غزلیات) طایی شمیرانی، تهران، 1365 ش.

پریسا سنجابی