استورمر

اِستورمِر \ [e]stormer\ ، فرِدریک‌ کارل‌ مولِرتس (1874-1957م/ 1253-1336ش)، زمین‌فیزیک‌دان و ریاضی‌دان نروژی. او نظریه‌ای ریاضی برای توصیف پدیدۀ شفق قطبی ارائه داد.
استورمر که از 1903 تا 1946م استاد ریاضیات محض در دانشگاه کریستیانیا (اُسلوی کنونی) بود، کار در زمینۀ ریاضیات را با مطالعۀ سری‌ها، نظریۀ توابع، و نظریۀ اعداد آغاز کرد. او چند مقاله در ریاضیات محض منتشر کرد که بیشتر آنها از اهمیت چشمگیری برخوردارند. وی در 1895م ثابت کرد که تنها 4 جواب غیر صفر برای این معادله وجود دارد:
= ( )1-n tan + ( )1-m tan
که در آن m، n، k، x و y اعداد صحیح هستند.
استورمر در 1903م به آزمایشهای کریستیان بیرکِلان (بیرکِلاند)، دانشمند نروژی، علاقه‌مند شد. این آزمایشها در ارتباط با اثری شبیه شفق قطبی بودند که در اثر بمباران کردن یک کرۀ مغناطیسی با الکترونها حاصل می‌شد. استورمر با بهره‌گیری از معادله‌های آنری پوانکاره دربارۀ حرکت ذرات باردار پیرامون یک قطب مغناطیسی، مطالعات نظری آزمایشهای بیرکلان را پی گرفت و یافته‌هایش را در چند مجموعه مقاله منتشر کرد که نخستین بخش آن در 1904م به چاپ رسید. او همچنین پژوهش در نظریۀ پدیدۀ شفق قطبی و انتشار مقاله‌هایی در این زمینه را تا 1950م ادامه داد. نظریۀ او افزون بر آنکه سهم بسیار مهمی در شکل‌گیری توضیحی برای پدیدۀ شفق قطبی داشت، در مطالعۀ پرتوهای کیهانی و رفتار آنها در نزدیکی زمین، نیز کاربردهای فراوانی یافت. او همچنین تحلیلی از حرکت ذرات پرتوهای کیهانی در یک میدان مغناطیسی ارائه داد. روش وی برای محاسبۀ مسیرهای حرکت ذرات، در ریاضیات امروزی به‌عنوان روشی استاندارد برای انتگرال‌گیری عددی معادله‌های دیفرانسیل معمولی، پذیرفته شده است.
استورمر در 1909م برنامه‌ای را برای مشاهدۀ شفقهای قطبی آغاز کرد که هدف آن گردآوری داده‌هایی برای مقایسه با یافته‌های نظری‌اش بود. در این برنامه، با بهره‌گیری از دو یا چند مکان کاملاً جدا از هم که به‌وسیلۀ تلفن با هم ارتباط داشتند، و عکسهای هم‌زمان، اندازه‌گیری دقیق موقعیت و شکل شفقهای قطبی در جوّ میسر شد. استورمر سپس شبکه‌ای ثابت از ایستگاهها را برای مطالعۀ شفقهای قطبی و انواع خاصی از ابرها، در نروژ بنیاد نهاد. او به بررسی ساختمان و خواص جوّ خورشید نیز پرداخت.
«شفقهای قطبی» (1955م) گزارشی ارزشمند از مطالعات نظری و مشاهدات استورمر است. او عضو فرهنگستان علوم و ادبیات نروژ بود و همچنین در 1934م، عضو فرهنگستان علوم اتحاد شوروی، در 1947م عضو فرهنگستان علوم فرانسه، و در 1951م عضو انجمن سلطنتی لندن شد.

مآخذ

EB, 2008;
GSE.
بخش علوم پایه و مهندسی