استفان باتوری

اِستِفان باتوری \ [e]stefān bātori\ (در لهـستانـی؛ در مجاری: ایشتوان \ ištvān\ باتوری؛ 1533-1586م/ 940- 995ق)، شهریار (پرنس) ترانسیلوانی (1571-1576م) و شاه لهستان (1575-1586م). او ایـوان مخـوف ــ تـزار روسیه ــ را شکست داد و کوشید با یکپارچه کردن لهستان، مِهین‌دوک‌نشین مسکو، و ترانسیلوانی، کشوری بزرگ پدید آورد و ترکان عثمانی را از اروپا بیرون براند.
استفان در یکی از خاندانهای اشرافی سرشناس مجار زاده شد و در 1556م به خدمت یانوش ژیگمُند (سیگیسموند) زاپولیا، شهریار سرزمین تازه‌استقلال‌یافتۀ ترانسیلوانی درآمد. او مراحل پیشرفت را تا فرماندهی کل ارتش پیمود و به‌رغم مخالفتهای دودمان هابسبورگ، اشراف مجار در 1571م او را به‌عنوان شهریار ترانسیلوانی و جانشین زاپولیا برگزیدند.
پس از آنکه آنری دو والوا، شاه لهستان، با عنوان آنری سوم به پادشاهی فرانسه رسید و در 1574م لهستان را ترک کرد، استفان با پشتیبانی یان زامویْسکی و با رأی اکثریت اشراف لهستانی، در 1575م به پادشاهی لهستان برگزیده شد. رقیب او برای گزیده شدن به این مقام، امپراتور ماکسیمیلیان دوم از خاندان هابسبورگ بود. استفان برادرش کریستف را جانشین خود در ترانسیلوانی کرد و سپس با شتاب راهی کراکوف شد و در 1576م در آنجا تاج‌گذاری کرد؛ اما تا پایان 1577م که بر گدانسک تسلط یافت، نتوانست لهستان را کاملاً آرام کند. او با آنّا، دختر زیگمونت یکم، شاه پیشین لهستان، ازدواج کرد و یان زامویسکی را به صدراعظمی خود برگزید.

استفان با عثمانی پیمان آتش‌بس بست و در جنگ لیوونیا، در طول سه سال، چندین‌بار ایوان چهارم ــ ملقب به مخوف، تزار روسیه ــ را شکست داد و به‌موجب پیمان 1582م، روسیه را واداشت که پُلُتسک و لیوونیا را به اتحادیۀ لهستان و لیتوانی بازگرداند.
استفان که مذهب کاتولیک داشت، برای ترویج جنبش ضد اصلاح دینی و تحکیم سلطنت خویش، با مقاومت چشمگیر اتباعش روبه‌رو شد. او پیش از مرگ در نظر داشت جنگی صلیبی برضد امپراتوری عثمانی به راه اندازد.

مآخذ

CE, 6th edition (under «Stephen Báthory»);
EB, 2008 (under «Stephen Báthory»);
GLE (under «Étienne Ier Báthory»);
ME, 2008 (under «Stephen Báthory»).
بخش تاریخ