استریو، دستگاه صوتی

اِستِریو، دستگاهِ صوتیِ \ dastgāh-e sowti-ye [e]steriyo\ ، یا دستگاه صوتی استریوفونیک، دستگاهی برای ضبط و پخش صدا، که از دو یا چند کانال مستقل استفاده می‌کند. در این سیستم از چند میکروفون برای ضبط، و چند بلندگو برای پخش استفاده می‌شود. میکروفونها و بلندگوها به‌گونه‌ای چیده می‌شوند که احساس حضور در سالن ضبط موسیقی و درک مکانِ سازهای گوناگون ارکستر را در انسان ایجاد کنند. کارآمدی این دستگاه از 1933م مشخص شده بود.
باید دانست که هر صدا دارای سه ویژگی بنیادین بسامد (فرکانس)، دامنه، و ساختار هماهنگ (هارمونیک) است. فرکانس صدا آهنگ ارتعاش هوایی است که صدا را به گوش می‌رساند و با واحد هرتز اندازه‌گیری می‌شود. دامنۀ صدا اندازۀ فشار هر ارتعاش، و بلندی صدا را نشان می‌دهد. ساختار هماهنگ صدا تعیین می‌کند که چه‌اندازه از بسامد اصلی و چه‌اندازه از هماهنگیهای بسامد اصلی در صدا وجود دارد. گوش انسان هر سه ویژگی را همراه با ویژگی دیگر، یعنی جهت صدا، تشخیص می‌دهد.
ضبط مونوفونیک یا ضبط معمولی به‌جز جهت صوت، همۀ ویژگیهای دیگر را ضبط می‌کند، اما ضبط استریوفونیک هر چهار ویژگی صدا را، همان‌گونه که گوش انسان به‌طور معمول می‌شنود، ضبط می‌کند.
ضبط استریوفونیک دست‌کم با دو میکروفون انجام می‌شود. هر میکروفون، بسته به مکان خود نسبت به منبع صوت، صدای متفاوتی را در مقایسه با میکروفون دیگر ضبط می‌کند. دستگاهی که صدای استریو را دوباره پخش می‌کند، دو بلندگوی مختلف را برای پخش سیگنالهای ضبط‌شده به‌کار می‌گیرد. زمانی‌که بلندگوها در مکانهای مناسب نسبت به شنونده قرار گیرند، صدایی که به گوش می‌رسد، کیفیت صدای اصلی را خواهد داشت.
در هنگام پخش استریو، باید شنونده از هر بلندگو به یک اندازه فاصله داشته باشد تا بهترین صدا را بشنود. اگر شنونده به یکی از بلندگوها نزدیک‌تر باشد، صدای استریو به دلیل اثر هاس به یک سو کشیده می‌شود. برای بهینه‌کردن صدای استریو باید بلندگوها و شنونده به‌گونه‌ای قرار گیرند که با هم یک مثلث متساوی‌الاضلاع بسازند. بلندگوها همچنین باید از دیوارهای اتاق دور باشند تا بازگشت صدا از دیوارها در صدایی که از بلندگوها پخش می‌شود اختلال ایجاد نکند.
در تکنیک دوگوشی از یک جفت میکروفون استفاده می‌شود که صدا را به‌طور مساوی از همۀ جهات دریافت می‌کنند. این میکروفونها در دو محل متفاوت قرار می‌گیرند و هر صدایی را که واردشان می‌شود، ضبط می‌کنند. سپس موج صدای ضبط‌شده از هر میکروفون از طریق یک هدفون پخش می‌شود. در این حالت، ذهن شنونده همان اطلاعات مربوط به جهت را دریافت خواهد کرد، گویی‌که در محل اصلی ضبط صدا قرار دارد. این‌تکنیک در بازتولید صدای اصلی بسیار موفق بوده، اما هیچ‌گاه، به‌دلیل نیاز به هدفون، اقبال عمومی نیافته است.
نوارهای استریوفونیک دولبه برای مصارف خانگی در دهۀ 1950م، و ضبط‌صوتهای استریو، با دو کانال جدا که اطلاعات را بدون تداخل، در یک لبه ضبط می‌کنند، در 1958م رایج شد. در آغاز دهۀ 1970م، دستگاه صوتی کوادرافونیک که در آن از چهار کانال مستقل برای طبیعی‌تر شدن هرچه بیشتر صدا استفاده می‌شد، به بازار مصرف راه یافت و بعداً به پدیدآمدن سیستم صدای سِراند انجامید.

مآخذ

CE, 6th edition (under «stereophonic sound»);
EB, 2008;
ME, 2005 (under «stereophonic sound»).
بخش علوم پایه و مهندسی