استروگانف

اِستروگانُف \ [e]st[e]rogānof \ ، خاندانی از بازرگانـان، زمین‌داران بزرگ و دولتمردان روسِ سدۀ 16 تا آغاز سدۀ 20م. آنان به‌سبب فعالیتهای مستعمره‌سازی و پدید آوردن مهاجرنشین در مناطق سیبری و کوههای اورال در سده‌های 16 و 17م، شهرت دارند. نام این خاندان، که احتمالاً از تبار تاتارها بودند، نخستین‌بار در اسنادی مربوط به سدۀ 15م، که به دادوستد آنها در یکی از استانهای نُوگُرُد اشاره می‌کند، آمده است.
آنیکا (آنیکِی) استروگانف (1497-1570م)، سردودمان این خاندان، در 1515م در شمال روسیه شروع به استخراج نمک کرد. در 1558م ایوان چهارم (ایوان مخوف)، تزار روسیه، زمینهای وسیعی را در کنار رودهای کاما و چوساوایا به آنیکا و پسرانش، گریگوری و یاکُف، بخشید و به آنان اجازه داده شد که مردم را برای سکونت به این مناطق جلب کنند، شهرکهایی بسازند و برای دفاع از خویش، نیروی نظامی مستقلی داشته باشند. آنها به‌مدت 20 سال از پرداخت مالیات نیز معاف شدند. اعضای این خانواده به استخراج نمک و آهن، و دادوستد الوار و خز مشغول شدند. آنان پس از تسخیر سرزمینهای مردمان بومی این مناطق، دهقانان روس را در آنجا ساکن کردند و مهاجرنشینهایی برپا ساختند. در 1566م، به درخواست این خاندان، املاک آنان جزو سرزمینهای زیر نظر شخص تزار درآمد و بدین‌ترتیب، آنان خودمختاری چشمگیری یافتند.
استروگانفها با سیبری دادوستد می‌کردند، اما درگیریهای نظامی نیز میان آنان و خان سیبری رخ داد. این خاندان گاه برای سرکوب مردمان بومی قلمروشان از نیروی نظامی بهره می‌گرفتند. آنان به الحاق سیبری به روسیه نیز یاری رساندند.
خاندان استروگانف به میخائیل رُمانُف، بنیادگذار دودمان رمانف، در رسیدن به تزاری روسیه (1613م) یاری رساندند. آنان با پرداخت مالیاتهایشان پیش از موعد مقرر و دادن وامهای کلان به خزانۀ خالی کشور، از دولت میخائیل پشتیبانی کردند و به پاداش آن، ارتقای مقام یافتند، تا آنجا که تنها در برابر تزار پاسخ‌گو بودند.
در 1688م گریگوری دمیتریِویچ استروگانف (1656- 1715م) یگانه مالک املاک گستردۀ این خاندان شد. او در جریان جنگ شمالی بزرگ، دو کشتی جنگی با همۀ تجهیزات لازم برای پتر یکم (پتر کبیر) ساخت و از نظر مالی نیز به او کمک کرد و در برابر، لقب بارون گرفت. در 1798م پاوِل یکم، تزار روسیه، عنوان کُنت را به وارثانِ گریگوری دمیتریویچ اعطا کرد. با وارد شدن خاندان استروگانف به طبقۀ اشراف، در سده‌های 18 و 19م دولتمردان و شخصیتهای برجستۀ بسیاری از این خاندان برخاستند.
خاندان استروگانف همچنین به‌سبب خدماتش به هنر روسیه نامدار است. پشتیبانی اعضای این خانواده از هنرمندان و آثاری که به سفارش آنان ساخته شد، موجب ساخت شمار فراوانی کلیسا، و پیدایش مکتب شمایل‌سازی معروف به مکتب استروگانف، در سده‌های 16 و 17م شد. هنرمندان ایـن مکتب ــ که نقاشان معروفی چون پراکُپی چیرین، ایستُما ساوین و پسرانش، نیکـوفور و نـازاری، از آن جملـه بـودند ــ اسلوبهـای مینیاتورسازی و آذین‌گری و رنگ‌آمیزی پرمایه را باب کردند؛ آنان در آثار خویش از ورق طلا نیز بسیار بهره می‌بردند.

مآخذ

EB, 2008;
GLE ;
GSE ;
MEL (under «Stroganow»).
بخش تاریخ