آق سرایی، محب الدین

آق‌سرایی \āq-sarāyī\، محب‌الدین محمد ‌بن احمد ‌بن ابی یزید ‌بن محمد سرایی خطایی (790- 859 ق / 1388-1455م)، مشهور به «ابن بنت آق‌سرایی». مفسر و فقیه حنفی ایرانی‌نژاد. نسبت آق‌سرایی او از جد مادرش شیخ شمس‌الدین آق‌سرایی گرفته شده است. او همۀ عمر را به تحصیل و تدریس گذراند و نزد عام و خاص از جایگاه والایی برخوردار گشت و از بزرگان حنفی به شمار آمد. وی سرانجام در مکه درگذشت و میان بدر و مکه، در جایی به نام «مَعلات» در مقبرۀ بنی‌ضیاء به خاک سپرده شد (سخاوی، 7 / 15-17؛ سیوطی، 139؛ کحاله، 9 / 29). برخی از نوشته‌های او بدین‌گونه است: 1. حاشیه بر کشاف تا پایان سورۀ نساء (سخاوی، 7 / 116؛ سیوطی، کحاله، همانجاها)؛ 2. حاشیه بر ¾ کتاب فقهی معروف الهدایة تألیف برهان‌الدین علی بن ابی‌بکر مزغینانی حنفی (بغدادی، 2 / 201؛ سخاوی، سیوطی، کحاله، همانجاها)؛ 3. شرح بر بخشی از کتاب البدیع النظام ابن‌ساعاتی (د 696 ق / 1297 م) در اصول (بغدادی، سیوطی، همانجاها)؛ 4. حاشیه بر مفتاح العلوم یوسف سکاکی (بغدادی، همانجا).

مآخذ

بغدادی، هدیه؛
حاجی‌خلیفه، کشف‌؛
سخاوی، محمد، الضوء اللامع، قاهره، 1354 ق؛
سیوطی، جلال‌الدین، نظم ‌العقیان، به کوشش فیلیپ حتی، 1927 م؛
کحاله، عمررضا، معجم المؤلفین، بیروت، داراحیاء التراث العربی.

کاظم موسوی بجنوردی (دبا)