اسپایزر، ایفرییم آویگدر

اِسپـایزِر \ [e]spāyzer\ ، ایفـرِییم آویگـدُر (1902-1965م/ 1280-1344ش)، خاورشناس و باستان‌شناس آمریکایی، متخصص تاریخ و زبانهای باستانی خاور نزدیک و ادبیات کتاب مقدس.
او در خانواده‌ای از یهودیان لهستانی در گالیسیای شرقی زاده شد که در آن زمان جزو لهستانِ اتریش بود و اکنون جزو اوکراین است. در 1918م از کالج شهر لِمبِرگ (اکنون: لیِویو در اوکراین) فارغ‌التحصیل شد؛ 2 سال بعد به آمریکا رفت و تا 1924م دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری مطالعات عبری را به ترتیب در دانشگاه پنسیلوانیا و کالج دراپسی گذراند. (گینزبرگ، 15؛ گرینبرگ، 1). سپس با دریافت بورسی پژوهشی از دانشگاه پنسیلوانیا به خاور نزدیک رفت و گذشته از تدریس در مدرسۀ مطالعات شرقی آمریکا در بغداد (1926-1927م)، در شمال عراق به پژوهش پرداخت و نخستین کاوشها را در تپه گَوره \ gawra\ (در کردی به معنای تپۀ بزرگ) در شمال موصل انجام داد. او در همین دوره مدتی هم در دانشگاه عبری اورشلیم به تدریس زبان‌شناسی تطبیقی زبانهای سامی اشتغال داشت (همان‌جا؛ کرِیمر، 12).
اسپایزر در 1928م استادیار زبانهای سامی دانشگاه پنسیلوانیا شد. در سالهای 1930-1932 و 1936-1937م مدیر کاوشهای مشترک انجمن خاورشناسی آمریکا و موزۀ دانشگاه پنسیلوانیا بود و در این مدت، تپه گوره و تلّ بِلّه در نزدیکی آن را به طور کامل کاوش کرد. طی 30 سال، اسپایزر پیوسته به بررسی آثار به دست آمده از کاوشها و تجزیه و تحلیل و انتشار یافته‌هایش پرداخت، از جمله در کتابهای «خاستگاههای میان‌رودان» (1930م)، و جلد نخست کتاب «کاوشهای تپه گوره» (1935م) و بخش «اسطوره‌ها و حماسه‌های اکدی» در کتاب «متنهای خاور نزدیک باستان»، اثر پریچارد (1950، 1955م) (گینزبرگ، گرینبرگ، کریمر، همان‌جاها).
با ورود آمریکا به جنگ جهانی دوم، اسپایزر به خدمت بخش خاور نزدیک در شعبۀ پژوهش ادارۀ خدمات راهبردی فراخوانده شد. نتایج پژوهشهای او در این دوره در کتابی با عنوان «ایالات متحده و خاور نزدیک» (1947 و 1950م) انتشار یافت (گرینبرگ، همان‌جا، رابین، 286-287). او از 1955م به مطالعات مربوط به کتاب مقدس روی آورد. برگردان و شرح و مقدمه بر سِفر پیدایش در طرح ترجمۀ کتاب مقدس موسوم به «کتاب مقدس انکر» (1964م) از دستاوردهای این دورۀ او بود (همو، 2).
اسپایزر در دوران فعالیتش عناوین بسیاری به دست آورد، از جمله رئیس بخش مطالعات خاوری دانشگاه پنسیلوانیا، رئیس و عضو شورای اجرایی انجمن خاورشناسی آمریکا، و قائم‌مقام انجمنهای مطالعات خاورمیانه، و زبان‌شناسی آمریکا (همان‌جا).

مآخذ

Ginsberg, H. L., «Ephraim Avigdor Speiser», Proceedings of the American Academy for Jewish Research, 1966, vol. XXXIV;
Greenberg, M., «In Memory of E. A. Speiser», Journal of the American Oriental Society, 1968, vol. LXXXVIII, no. 1;
Kramer, S. N., «Ephrahim Avigdor Speiser», Expedition, 1966, vol. VIII, no. 2;
Rabin, C., «Speiser, E. A., The United States and the Near East », Jewish Social Studies, 1960, vol. XII.
عسکر بهرامی