اسب آبی

اَسْبِ آبی [asb-e ābī]، با نام علمی هیپوپُتاموس آمفیبیوس، پستانداری افریقایی از خانوادۀ اسبهای آبی (راستۀ زوج‌سُمان) که هم در آب و هم در خشکی زندگی می‌کند. اسبهای آبی بزرگ‌ترین پستانداران غیرنشخوارکنندۀ سم‌دار و زوج‌سُم‌اند. این جانوران درگذشته، در دریاچه‌ها و رودخانه‌های سراسر افریقا دیده می‌شدند، ولی اکنون بسیار کمترند و محل زندگی‌شان محدود به ناحیۀ نیل علیا تا افریقای جنوبی است.

اسبهای آبی بدنی بشکه‌مانند، و دست و پایی کوتاه دارند. ممکن است طول آنها به 6/ 4 متر و ارتفاع شانه‌شان به 5/ 1 متر برسد و 3 تا 5/ 4 تن وزن پیدا کنند. پوستشان ضخیم، تقریباً بی‌مو، در پشت، سیاه مایل به خاکستری و در زیرشکم، روشن‌تر و صورتی‌فام است؛ چشمها و سوراخهای بینی برآمده‌ای دارند و هنگامی که جانور به زیر آب فرو می‌رود، می‌تواند آنها را بالای‌سطح آب ‌نگاه دارد؛ دهانی ‌بیش از اندازه ‌بزرگ، و لب‌ ‌بالایی کلفت و بادکرده دارند؛ دندانهای پیشین و نیش آنها بسیار بزرگ‌اند و پس از فرسوده‌شدن، دوباره رشد ‌می‌کنند. غدد فراوان‌ پوستی اسب‌آبی ماده‌ای‌ محافظ، روغنی و صورتی رنگ ترشح می‌کنند که عوام آن را به اشتباه، عرق خونی جانور می‌دانند.
اسبهای آبی به صورت گله‌ای در رودخانه‌ها و باتلاقها می‌زیند و بیشتر، شب‌هنگام از گیاهان آبی و رستنیهای ساحلی تغذیه می‌کنند که این کار آنها اغلب آسیب زیادی به محصولات کشاورزی می‌زند. این جانوران قادرند در آب ــ که هیچ وقت از آن دور نمی‌شوند ــ به سرعت شنا کنند و حتى در کف آن راه بروند. در خشکی، آنها می‌توانند فواصل کوتاه را با سرعتی بیشتر از دویدن انسان بدوند. صدای آنها خُرخُر یا نعره‌ای بلند است.
اسب آبی ماده پس از یک دورۀ آبستنی 8 ماهه، یک بچه به دنیا می‌آورد که این بچه غالباً وقتی مادر شنا می‌کند، یا بر سطح آب شناور است، بر پشت او سوار می‌شود. در فصل جفت‌گیری، نرها درگیر جنگی می‌شوند که گاهی مرگ‌بار است. اسبهای آبی عموماً غیرمهاجم‌اند، ولی گاهی بی‌دلیل به قایقهای کوچک حمله کرده، آنها را در میان آرواره‌های خود خرد می‌کنند. گوشت آنها برای افریقاییها بسیار ارزشمند، و دندانهایشان عاجی با کیفیت بالاست.

گونه‌ای کمیاب به نام اسب آبی کوتوله با نام علمی کویروپْسیس لیبِریِنْسیس نیز که از خانوادۀ اسبهای آبی است، حدود 5/ 1 متر طول، و رنگی تیره‌تر دارد. این جانور به تنهایی یا به صورت جفت در جویبارها، جنگلهای پرباران و باتلاقهای افریقای غربی زندگی می‌کند و به نظر می‌رسد کمتر از خویشاوند بزرگ‌تر خود، به آب وابسته باشد. (113)