آزبستوز

آزْبِسْتوز [āzbestoz]، بیماری تنفسی، نوعی پنوموکونیوز که در اثر استنشاق الیاف پنبۀ نسوز (آزبِست) ایجاد، و بیشتر در میان کارگرانی که با پنبۀ نسوز سر و کار دارند، مشاهده می‌شود. صنایعی که در آنها تماس با پنبۀ نسوز معمول است، عبارت‌اند از استخراج معدن؛ ساختن عایق، مادۀ نسوز، محصولات سیمانی، و ترمز اتومبیل؛ و ساختمان‌سازی. این بیماری در میان مردمی که در کنار معادن، کارخانه‌ها و محلهای ساختمان‌سازی زندگی می‌کنند، نیز دیده می‌شود.
الیاف پنبۀ نسوز سالها در ریه‌ها باقی می‌ماند و سبب فیبروز، یعنی سفت شدن ریه می‌شود. برخلاف دیگر بیماریهای تنفسیِ مرتبط با گرد و غبار، آزبستوز می‌تواند نتیجۀ تماس نسبتاً کوتاهی با مادۀ بیماری‌زا باشد. نخستین علامتهای بیماری تا سالها بعد از نخستین برخورد با این ماده ظاهر نمی‌شوند. ظهور این بیماری در کارگران کارخانۀ کشتی‌سازی که در دومین جنگ جهانی با پنبۀ نسوز سر و کار داشتند، در دهۀ 1960 و 1970م بود. کشیدن سیگار نیز سبب تشدید علامتهای آزبستوز می‌شود.
کسانی که به بیماری آزبستوز گرفتارند، دچار تنگی نفس، و در موارد پیشرفته‌تر، سرفۀ خشک می‌شوند. سفت شدن ریه‌ها سبب دشواری کار قلب می‌شود و ممکن است منجر به بیماری ثانویۀ قلبی شود؛ برخی از سرطانهای ریوی نادر نیز ظاهراً به آزبستوز مربوط‌اند. شیوع این بیماری از 1950م افزایش یافته است که احتمالاً نتیجۀ مصرف صنعتی پنبۀ نسوز در مقیاس وسیع است. (139)