ارمناک

اَرْمَناک [armanāk]، یا اِرمِنِک، شهرستان و شهری در جنوب ترکیه و غرب رشته‌کوههای توروس. سرزمین و شهر مذکور در قدیم گِرمانیکوپولیس و هِلْگاس و بوسکوئیت نیز خوانده می‌شد. در گورستان این‌شهر سکه‌هایی با نقش آدریانوس گرمانیکوپولیس کشف شده است که از لحاظ شباهت اسمی باید در محدودۀ ارمناک قرار گیرد. این شهر که در 17م احداث شده است،تا1102م و عهد صلیبیان نیز گرمانیکوپولیس نامیده می‌شد.
به گفتۀ اینجیجیان، جغرافی‌نگار ارمنی، نام ارمناک (اِرْمِنِک) از آن‌رو بر این شهر نهاده شد که بنیان‌گذار و ساکنان آن ارمنی بوده‌اند. بعضی برآن‌اند که نام گرمانیک سرانجام به صورت ارمنک درآمده است.
شهر ارمناک در °36 و ´35 عرض شمالی و °32 و ´50 طول شرقی واقع شده است. تابستانهای آن خشک و زمستانهای آن بارانی است. در اواخر سدۀ 15م شهر ارمناک تابع ولایت ایچ ایل بود که در زبان ترکی به معنای سرزمین درونی یا داخلی است.
شهرستان ارمناک در گذشته منطقه‌ای با شهرهای متعدد بود. ابن فضل‌الله عمری که در سدۀ 8ق/ 14م از ارمناک دیدن کرده بوده، آن‌را منطقه‌ای دارای14 شهر و 150 قلعه نوشته است، ولی اکنون این منطقه دارای 48 روستا و قریه است.
ارمناک دارای طبیعتی زیبا بوده است. اولیا چلبی که از شهر ارمناک دیدن کرده، آن را دارای باغها و باغچه‌ها، قصبه‌ها و 12 محال نوشته است. وی شمار مساجد شهر ارمناک را 12ذکر کرده که مسجد محمودبیک قرامان (اولو جامع) از جملۀ آنهاست. وی دربارۀ اولوجامع می‌نویسد: جامعی است بزرگ که در محل چهارسو قرار دارد؛ طول آن120 قدم و عرض آن تا محراب 80 قدم است. این مسجد جامع به سبک جامع اموی دمشق بنا شده است. از مساجد دیگر آنجا جامع فاطمه خاتون در غرب شهر و نیز جامع امیر است. جز این بناها، مساجد کوچک دیگر و نیز رهگذرهایی وجود دارد که نمونه‌هایی ازمهندسی عصر آل‌قرامان است. ارمناک در دوران جمهوری ترکیه تابع استان قونیه شد و اکنون در استان قرامان قرار دارد.
امروزه نیز مساحت وسیعی از منطقۀ ارمناک را باغها تشکیل داده‌اند. بیشتر اراضی ارمناک برای کشاورزی و باغداری مناسب است و در آن غلات، حبوبات، پنبه، تنباکو، سبزیجات و میوه کشت می‌شود. مردم آن نیز اغلب به باغداری و جالیزکاری اشتغال دارند و انگور و عسل آن نیز از شهرت فراوان برخوردار است. از مشاهیر ارمناک می‌توان به شیخ‌محمد ارمناکی، مشهور به شیخ محمد افندی و سیاووش پاشا محمود افندی از عارفان آن سرزمین اشاره کرد.
جمع‌ (برآورد 2006م) شهر: 276‘ 17 تن.*

مآخذ

ابن فضل‌الله عمری، احمد، مسالک الابصار، به کوشش فؤاد سزگین، فرانکفورت، 1408ق/ 1988م؛
تکسیه، شارل، کوچوک آسیا، ترجمۀ علی سعاد، استانبول، 1340ق؛
رفعت افندی، احمد، لغات تاریخیه و جغرافیه، استانبول، 1299ق؛
رفیق، احمد، بیوک تاریخ عمومی، استانبول، 1328ق؛
قلقشندی، احمد، صبح الاعشى، قاهره، 1383ق/ 1963م؛
نیز:

EI2;
Evliya Çelebi, Seyahatname, Istanbul, 1935;
IA;
Le Strange, G., The Lands of the Eastern Caliphate, London, 1966;
Pauly ;
Pliny, Natural History, tr. H. Rackham, London, 1947;
Yeni Türk ansiklopedisi, Istanbul, 1985.
عنایت‌الله رضا