اریه پوگله

اَریه پوگَّله [ariya pūggala] (در پـالـی، ‌بـه مـعـنـی نجیب‌زاده؛ در سنسکریت: اَریه پودْگَله)، در آیین بودایی تهِره‌واده، کسی که به یکی از 4 مرتبۀ تقدس رسیده باشد. نوع اول این مقدسان، سُتاپَنّه پوگَلّه (به ساحل رسیده)، کسی است که حداکثر پس از 7 بار تولد مجدد به نیبّانه (در سنسکریت: نیرْوانه؛ هدف غایی اندیشه و عمل بودایی) می‌رسد. نوع دیگرِ شخص مقدس سَکَداگَمین (یک بار بازگشته) نام دارد، یعنی کسی که مقدر است پیش از رسیدن به نیبانه، تنها یک بار دیگر در عالم انسانی زاده شود. نوع سوم اریه پوگله، اَناگَمین (بی بازگشت) خوانده می‌شود و کسی است که به عالم انسانی باز نمی‌گردد و پس از مرگ، وارد قلمرو خدایان می‌شود؛ اما این امر بدان معنا نیست که او به نیبانه رسیده باشد.
بالاترین مرحلۀ تقدس در آیین بوداییِ تهره‌واده مرحلۀ اَرَهَنْت (در سنسکریت: اَرْهَت) است، یعنی کسی که به مرتبۀ رهایی مطلق و نهایی از زاده‌شدنهای مکرر در قلمرو بشری یا فوق بشری رسیده است. بین مقام ارهنت ــ که عالی‌ترین مرتبه از نظـر بـوداییـانِ تهـره‌واده است ــ و انـسـان آرمـانـی مکتبهـای بوداییِ مَهایانه، یعنی بُدهیسَتْوه (در سنسکریت، به معنای بودا شونده) باید فرق گذاشت. بدهیستوه شخص مقدسی است که به اشراق رسیده است، اما از ورود به نیبانه خودداری می‌کند و در عوض ترجیح می‌دهد که بینشهایش را به دیگران تعلیم دهد تا همۀ مخلوقات، مانند او نجات یابند. (100)