اردیبهشت یشت

اُرْدیبِهِشْتْ یَشْت [ordībehešt yašt]، سومین یشت اوستا که به نام اردیبهشت، یکی از مهم‌ترین امشاسپندان (ه‌ م) نامیده شده است. از یشتهای اوستایی تنها دو یشت، یعنی اردیبهشت‌یشت و خردادیشت، به ستایش امشاسپندان اختصاص یافته‌اند. زبان به کار رفته در اردیبهشت‌یشت از استحکام و روانی زبان یشتهای دیگری چون مهریشت، آبان‌یشت و اَردیشت برخوردار نیست و نشان از تألیف آن در زمانی دیرتر دارد. در اردیبهشت‌یشت، برخلاف دیگر یشتها به ایزدان و مسائل کیهانی و اجتماعی اشاره‌ای نشده است، تنها در بند 6 به امور پزشکی رایج در ایران باستان پرداخته شده است (پوول، 369-382). این یشت در مراسم آیینی که برای درمان بیماریها صورت می‌گیرد، خوانده می‌شود ( ایرانیکا، II/ 391).
محتوای اردیبهشت‌یشت از دو قسمت تشکیل شده است: 1. ستایش اَشه وَهیشته(اردیبهشت) و دعای اَشِم وُهو(ه‌ م) که آن نیز گاهی اشته وهیشته نامیده می‌شده است؛ 2. ستایش و بیان خواص دعای اَیْریَمَن ایشیه که به ایریمن همکار اَشه وَهیشته اختصاص دارد. بخش بزرگی از این قسمت، از جملات تکراری، برای دفع مرگ و بیماری و همچنین راندن دیوان و جادوگران و جز آنها به وسیلۀ خواندن این دعاها تشکیل شده است. یکی دیگر از نشانه‌های کهن نبودن اردیبهشت‌یشت، این است که در دینکرد که نسکهای اوستایی را برمی‌شمارد، در شرح یشتهای تشکیل دهندۀ نسکی به نام بَغان یشت، نام اردیبهشت‌یشت نیامده است (همانجا؛ نیز نک‌ : گلدنر، II/ 19-20). به اعتقاد بویس سبب تألیف این یشت این بود که می‌خواستند در حد امکان، شمار یشتها به شمار ایزدان موکل بر روزهای ماه باشد ( ایرانیکا، همانجا). متن اوستایی اردیبهشت‌یشت در مجموعۀ اوستای گلدنر (II/ 73-77) چاپ شده است، و از ترجمه‌های مهم آن می‌توان به ترجمه‌های لومل («یشتها...»، (21-24) و ولف ( اوستا، 160-164) به آلمانی و ترجمۀ دارمستتر (زنداوستا، II/ 352-356) به فرانسه، اشاره کرد. پورداود نیز ترجمۀ فارسی آن را همراه با متن اوستایی در ادبیات مزدیسنای خود آورده است (ص 139- 149). این یشت فاقد ترجمۀ پهلوی است.

مآخذ

پورداود، ابراهیم، ادبیات مزدیسنا، بمبئی، 1928م؛
نیز:

Avesta, ed. K.F. Geldner, Stuttgart, 1889;
Avesta, tr. F. Wolff. Starssburg, 1910;
Geldner, K.F., «Awestaliteratur», Grundriss der iranischen Philologie, ed. W. Geiger and E. Kuhn, Strassburg, 1896-1904, vol.II;
Iranica;
Puhvel, J., «Mythological Reflections of Indo-European Medicine», Indo-European and Indo-Europeans, ed. G. Cardona et al., Philadelphia, 1970;
Die Yäšt's des Awesta, tr. H. Lommel, Göttingen, 1927;
Le Zend-Avesta, tr. J. Darmesteter, Paris, 1960.
مریم سینایی