اردلان

اَرْدَلان [ardalān]، اَمان‌الله، معروف به حاج عزالممالک اردلان (1260-1366ش/ 1881-1987م)، نمایندۀ مجلس، وزیر، استاندار، سفیر و سناتور. او تحصیلات قدیم و جدید را تا سطح عالی گذراند (نک‌ : عاقلی، 1/ 72). اردلان در 1287ش، در دورۀ دوم مجلس شورای ملی، نمایندۀ خرمشهر شد (نک‌ : اسامی...، 425) و در 1293ش که در کرمانشاه کارمند وزارت مالیه بود، از سوی فرقۀ دمکرات نامزد، و در سومین دورۀ مجلس انتخاب شد (سنجابی، 227- 228). در جریان مهاجرت ملیّون ایرانی در 1294ش، او نیز به کرمانشاه رفت و در کابینۀ مهاجران به عنوان وزیر فواید عامه انتخاب گردید (همو، 379). پس از آنکه قوای روس کرمانشاه را اشغال‌کرد، وی به عثمانی رفت و در 1298ش به ایران بازگشت و باز در وزارت مالیه مشغول به کار شد (زندگی‌نامه...، 283؛ عاقلی، 1/ 73). از اوایل 1302ش همکاری با گروه سردار سپه وزیر جنگ را آغاز کرد و در اواسط همان سال به عنوان نمایندۀ دزفول به مجلس راه یافت، اما در دی ماه 1303 از نمایندگی استعفا کرد (اسکندری، 548؛ اسامی، 674).
اردلان طی سالهای 1308 تا 1319ش به حکومت استراباد، حکمرانی لرستان، استانداری‌کرمان و استانداری آذربایجان‌شرقی برگزیده شد. از 1321 تا 1329ش در کابینه‌های مختلف سمتهای وزارت دارایی، بهداری، بازرگانی، پیشه و هنر، دادگستری، راه و کشور را برعهده داشت (نک‌ : دولتها...، 186-235، جم‌ ‌) و در دورۀ حکومت عبدالحسین هژیر، استاندار فارس شد.
اردلان در 1323ش عضو حزب اتحاد ملی (نک‌ : اسناد احزاب...، 2/ 230) و در سالهای 1325-1326ش عضو حزب دمکرات احمد قوام بود. در دوره‌های 18 و 19 مجلس شورای ملی به عنوان نمایندۀ سنندج به مجلس راه یافت (نک‌ : اسامی، همانجا). در 1338ش به سفارت ایران در عراق منصوب شد. از 1354ش تا انحلال مجلس سنا در 1357ش، سناتور انتصابی آذربایجان غربی بود (عاقلی، 1/ 74).

مآخذ

اردلان، امان‌الله، «حکمرانی در استراباد، لرستان، بنادر سواحل جنوب»، آینده، تهران، 1345ش، س 22؛ اسامی نمایندگان مجلس شورای ملی و نمایندگان مجلس سنا، تهران، 1368ش؛ اسکندری، ایرج، خاطرات سیاسی، به کوشش علی دهباشی، تهران، 1368ش؛ اسناد احزاب سیاسی ایران (1320-1330ش)، به کوشش بهروز طیرانی، تهران، 1376ش؛ دولتهای ایران، (از میرزا نصرالله‌خان مشیرالدوله تا میرحسین موسوی)، معاونت خدمات مدیریت و اطلاع‌رسانی ادارۀ کل آرشیو، اسناد و موزه، تهران، 1378ش؛ زندگی‌نامه و شرح حال وزرای امور خارجه ایران (1198-1357ش)، به کوشش باقر عاقلی، تهران، 1379ش؛ سنجابی، علی‌اکبر، ایل سنجابی و مجاهدات ملی ایران، به کوشش کریم سنجابی، تهران، 1380ش؛ عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، تهران، 1380ش.

مسعود کوهستانی‌نژاد