اربیم

اِرْبیُم [erbiyom] (Er)، عنصری شیمیایی، از فلزات خاکهای کمیاب، جزو‌گروه IIIb از عناصر واسطه در جدول تناوبی عناصر. اربیم چه به صورت عنصری به رنگ خاکستریِ نقره‌ای، چه به شکل مجموعه‌ای از ترکیبات صورتی رنگ، کاربردهای تجاری چندانی ندارد. این عنصر در ساخت شیشۀ جاذب پرتوهای فروسرخ، و نیز به عنوان فعال‌کننده در بعضی مواد فسفر‌سان به کار رفته است.
این عنصر را کارل گوستاو موسانِدر در 1843م به صورت اکسید کشف کرد و آن را تِربیا نامید. در اثر شباهت خواص عناصر خاکهای کمیاب، دو نام تربیم و اربیم اشتباهاً به جای یکدیگر به کار برده شده است (ح 1860م). این عنصر در بسیاری از کانیهای خاکهای کمیاب یافت می‌شود که از مهم‌ترین آنها گزِنوتیم و اِئوکسِنیت است. اربیم در مواد حاصل از شکافت هسته‌ای نیز یافت می‌شود. تصفیۀ آن برای مصارف تجاری با روشهای تبادل یونی صورت می‌گیرد. این فلز خود از طریق کاهشِ (احیای) حرارتی فلوئورید بدون آب با کلسیم تهیه می‌شود. اربیم توسط اکسيژن و آب به کندی اکسید می‌شود. این عنصر در دماهای پایین آنتی‌فرومغناطیس است و در دماهای خیلی پایین فرومغناطیس و ابررسانا می‌شود. اربیم طبیعی مخلوطی از 6 ایزوتوپ پایدار است که عبارت‌اند از: اربیم 162 (136/0٪)، اربیم 164(56/1٪). اربیم 166 (41/33٪)، اربیم 167 (94/22٪)، اربیم 168 (07/27٪) و اربیم 170 (88/14٪).
اربیم نمونه‌ای بارز از عناصر سه ظرفیتی خاکهای کمیاب است و ترکیباتی مانند اکسید صورتی Er2O3 را تشکیل می‌دهد. یون +Er3 در داخل محلول، صورتی رنگ، و به دلیل حضور الکترونهای فرد بسیار پارامغناطیس است.
عدد اتمی: 68
وزن اتمی: 260/167
نقطۀ ذوب: °522‘1 سانتی‌گراد
نقطۀ جوش: °510‘2 سانتی‌گراد
چگالی: 045/ 9 (°25 سانتی‌گراد)
والانس: 3
آرایش‌الکترونی: 2- 8-30- 18- 8-2 یا (Xe)4f125d06s2 (107)