آراندا

آرانْدا [ārāndā]، پِذرو پابلو آبارْکا دِ بولِئا، کُنده دِ (کُنتِ) (1718- 1798م/1131-1212ق)، ژنرال و وزیر اسپانیایی، یکی از برجسته‌ترین اصلاحگران در دولت کارلوس سوم (سل‌ 1759-1788م)، پادشاه اسپانیا.

آراندا که از اشراف آراگونی بود، وارد ارتش شد و به فرماندهی توپخانه رسید و مشقهای نظامی به سبک پروسی را در «جنگ هفت ساله» رواج داد و فرمانده نبرد کوتاه برضد پرتغال (1762م) بود. در 1764م فرمانده کل نیروهای والنسیا شد.
در 1766م در پی شورشهای مادرید، کارلوس سوم وزیر ایتالیایی خود را برکنار کرد و آراندا را به ریاست شورای کاستیل گماشت. او کارلوس را متقاعد کرد که یسوعیان محرک شورشها بوده‌اند و لذا در 1767م مضمون فرمانی را برای بیرون راندن آنان از اسپانیا و متصرفات این کشور در قارۀ آمریکا تهیه کرد.
آراندا دیدگاههای سلطنت‌طلبانۀ راسخی داشت، اما شخصیت خودکامۀ او مشکلاتی برایش پدید آورد. او در 1773م از کار برکنار، و سپس به سفارت فرانسه منصوب شد و تا 1787م در فرانسه ماند؛ در آنجا «اندیشه‌های فرانسوی» را جذب کرد و شیفتۀ ولتر شد. دوستان او می‌کوشیدند تا به رغم رقیبش کُنده دِ فلوریدا بلانکا، او را به اسپانیا بازگردانند، اما در این اوان کارلوس سوم درگذشت و کارلوس چهارم هم تغییری در وضع او نداد. فلوریدا بلانکا کوشید تا جلو اشاعۀ اخبار انقلاب فرانسه را بگیرد، ولی نتوانست برای نجات لوئی شانزدهم کاری بکند و از این‌رو کارلوس چهارم راضی به عزل او شد و آراندا را فراخواند. آراندا سانسور اخبار را کاهش داد و بیهوده کوشید تا خشم دولت فرانسه را تسکین بخشد. در نوامبر 1792، آراندا برکنار، و مانوئل دِ گُذوی جانشین او شد. آراندا پس از قتل پادشاه فرانسه، با سیاست جنگی گُذوی بر ضد فرانسه مخالفت کرد؛ به همین سبب از شورای سلطنتی خلع، و به شهر خائن (جَیّان) تبعید شد. در 1795م، وی با اجازۀ کارلوس به املاکش در آراگون بازگشت و همان‌جا درگذشت. (112)