اردس

اُرْدُس [ordos] (در چینی: مائو ـ وو ـ سو)،‌ بیابان مرتفعی در قسمت جنوبی منطقۀ خودمختار مغولستان داخلی در چین. اردس بخش داخلی خمیدگی بزرگ شمالی رودخانۀ زرد (هوانگ‌هو) را اشغال کرده است. این بیابان با استان شِنْسی و منطقۀ خودمختار نینْگشیا هم‌مرز است و خط مرزی آنها تقریباً به موازات دیوار بزرگ چین امتداد دارد. بیابان اردس از نظر ساختار، بخش شمالی سکوی حوضه مانند بزرگی است که شمال شنسی را در برگرفته است؛ این قسمت که بسیار مسطح است و به واسطۀ فرسایش به صورت دشت همواری درآمده، از نهشته‌های لُس انباشته شده است. این حوضه حاوی لایه‌های بسیار ضخیمی از سنگهای رسوبی دوره‌های کربُنیفِر و ژوراسیک است که کمتر فرسایش یافته‌اند. این رسوبات، به ویژه در امتداد مرز شرقی حوضه، حاوی لایه‌های غنی زغال‌سنگ است. از نظر تولید نفت، این حوضۀ مرتفع دارای توان بالقوه‌ای است.
به طور کلی، عوارض سطحی اردس دشتها و تپه‌های ناهموار هستند. البته مرتفعاتی نیز در آنجا وجود دارد: کوههای آرْهیسو در شمال غربی که به هوانگ هو مشرف، و نشانگر بالاآمدگی لبۀ غربی ساختار حوضه‌است و ارتفاعات پایْ یو در جنوب‌شرقی که حد شمالی حوضۀ آبریز وِی هو را تشکیل می‌دهد. ارتفاع معمول این‌ناحیه حدود100‘1 متر است و بلندی مرتفعات به‌ندرت به بیش از000‘2 متر می‌رسد. بیشتر این ناحیه، به ویژه گودالهای کم‌ارتفاع، پوشیده از باد ماسه‌های روان است. در زمستان، این‌گونه باد ماسه‌ها به واسطۀ وزش بادهای شمال غربی، به درون ناحیۀ شمالی شنسی که با این بیابان هم مرز است، جابه‌جا می‌شوند.
در بیابان اردس رودهای معدودی جریان دارند. آب و هوای این ناحیه به شدت خشک، و میزان بارش سالانۀ آن کمتر از 250 میلی‌متر است. تنها رودخانۀ قابل توجه این محل تو سو تو هو است که به سمت غرب و قسمت علیای هوانگ هو جریان دارد. شمار فراوانی حوضچه و دریاچۀ نمک در جنوب اردس قرار دارند که دارای هیچ‌گونه راهی خروجی نیستند. بسیاری از این دریاچه‌ها خشک شده‌اند و در محل آنها نهشته‌های نمک و سود برجای مانده است.
پوشش گیاهی، به ویژه در بخشهای خشک‌تر شمال و غرب، به شدت پراکنده و اندک است. مرغزار‌های شورپسند همراه با باتلاقهای جگنزاری که در فصل بارش شکل می‌گیرند، در حوضۀ دریاچه‌ها دیده می‌شوند. پوشش گیاهی در قسمتهای مرطوب‌تر شرق و جنوب به تدریج رو به بهبود دارد. در این قسمتها، بجز تل‌ماسه‌های روان، سطح زمین از گیاهان علفی خشکی‌پسند و درختچه‌های پراکنده پوشیده است.
جمعیت ناحیه بسیار پراکنده و اندک است و حیات انسانی بر کوچ و نگهداری گله‌های گوسفند، بز و اسب استوار است. تقریباً همگی ساکنان این ناحیه مغول هستند.
در دهه‌های 1970 و 1980م پژوهشگران «مؤسسۀ صحرای لانْچو» بیش از 20 سنگوارۀ انسان را کشف کردند که حدود 30 تا 60 هزار سال قدمت داشتند. اصطلاح انسان اردس و فرهنگ اردسی به این یافته‌ها باز می‌گردد. (173)