اقتصاد، مکتب تاریخی

اقتصاد، مکتب ‌تاریخی \maktab-e tārīxī-ye eqtesād\، شاخه‌ای از اندیشۀ اقتصادی که در نیمۀ دوم سدۀ 19 و در سدۀ 20 م، عمدتاً در آلمان تکوین یافت و وضع اقتصادی هر کشوری را نتیجۀ کل تجربۀ تاریخی آن کشور می‌دانست. هواداران این مکتب با رد شیوۀ قیاسی در استنتاج «قانونهای» اقتصاد کلاسیک، به کاربرد شیوۀ استقرایی معتقد شدند. این شیوه تکوین مداوم کلِ نظامِ اجتماعی را در نظر می‌گیرد و انگیزه‌های اقتصادیِ محض فقط یکی از مؤلفه‌های آن به شمار می‌آید. اعضای مکتب تاریخی، چه مربوط به دورۀ متقدم و چه مربوط به دورۀ متأخر، دخالت دولت در اقتصاد را امری مثبت و لازم می‌دانستند.
اندیشۀ روش تاریخی در آثار بنیادگذاران متقدم این مکتب، ویلهلم رُشِر، برونو هیلدِبرانت و کارل کنیس، تکوین یافت. آنها بر این باور بودند که اگرچه مزایای سیاستهای اقتصادی به زمان و مکان وابسته است، با بررسی جوامع مختلف می‌توان برخی مراحل کلی توسعه را مشخص کرد که همۀ کشورها لزوماً باید از آنها بگذرند.
بخش اعظم پژوهشهای تاریخی این مکتب را اعضای متأخر آن (تقریباً پس ‌از 1870 م) انجام داده‌اند. بنیادگذار اصلی این دوره، گوستاف اشمولِر، اقتصاددانی متفاوت با اقتصاددانان آلمانی پیش‌از خود بود که می‌خواست اقتصاددانان آلمانی را از آموزه‌های اقتصادی مکتب کلاسیک آزاد کند. او درصدد بود روندهای فرهنگی را از راه بررسیهای گستردۀ تاریخی کشف کند. گئورگ فریدریش کناپ و لویو برِنتانو نیز از دیگر اعضای برجستۀ این مکتب بودند. مکتب تاریخی اگرچه بیشترین نفوذ را در آلمان داشت، تأثیر آن در سراسر اروپا و نیز ایالات متحده، به‌ویژه در کارهای متخصصان اقتصادِ نهادی آن کشور، محسوس بود.
اقتصاددانان تاریخی در پایان دهۀ 1920 م، از کانون توجه دور شدند، با این حال مکتب آنان، گذشته از تأثیر بر اقتصاددانان آمریکایی در اوایل دهۀ 1940 م، بر دو تن از شاگردان اشمولر، ورنر زمبارت و آرتور اشپیتهف، تأثیر گذاشت.

مآخذ

Britannica, 2010;
Encarta, 2008.
بخش مفاهیم جدید و عناوین ویژه