افشار، حسن

افشار \afšār\، حسن (1293-1371 ش)، استاد حقوق تطبیقی و پایه‌گذار و رئیس مؤسسۀ حقوق تطبیقی دانشگاه تهران. او پس ‌از اتمام تحصیلات در دانشگاههای تهران و پاریس، از 1318 تا 1358 ش، به تدریس در دانشگاه تهران پرداخت، در 1342 ش به ریاست دانشکدۀ حقوق منصوب شد، و افزون بر تدریس در ایران، در برخی از دانشگاههای اروپا (فرانسه، ایتالیا، آلمان و پرتغال) نیز درس ‌داد. افشار بارها در کنگره‌های بین‌المللی در زمینۀ حقوق، به‌ویژه در حوزۀ حقوق تطبیقی، با ارائۀ مقاله‌های عالمانه شرکت داشت (مبارکیان، 157- 158؛ «آقای دکتر ... »، 11؛ پرونده ... ، بش‌ ).
افشار در 1331 ش وارد عرصۀ سیاست شد و به معاونت وزارت کار رسید و در دوره‌های 18 و 19 به نمایندگی در مجلس انتخاب گردید. اسداللٰه علم در اردیبهشت 1336 ضمن مصاحبه‌ای مطبوعاتی، از او به‌عنوان یکی از اعضای اصلی و از مؤسسان حزب مردم نام برده است. گفته شده است که در همان زمان در جلسه‌های مخفیانۀ مخالفان رژیم پهلوی، که قرنی (بعداً سرلشکر، ه‌ م) در آن حضور می‌یافت، شرکت می‌کرد ( ظهور ... ، 2 / 480؛ مروارید، 3 / 593، 595). قرنی از کار برکنار شد و به زندان افتاد، اما حسن افشار موقعیت خود را همچنان حفظ کرد. وی چون همسر خود را در تصادفی از دست داده بود، پس‌ از مرگ سپهبد زاهدی، با بیوۀ او ازدواج کرد و به این ترتیب با جمع دیگری از سیاست‌پیشگان ارتباط یافت. در 1342 ش عضو شورای پول و اعتبار، و در 1357 ش نایب رئیس آکادمی بین‌المللی حقوق تطبیقی شد. در مرداد 1358 از دانشگاه تهران بازنشسته شد، اما در 1362 ش به اتهام داشتن مشاغل دولتی و عضویت در یکی از لژهای فراماسونری به حکم دادگاه از خدمات دولتی برکنار گردید (پرونده، بش‌ ).
حسن افشار استاد برجستۀ رشتۀ حقوق تطبیقی و حقوق مدنی (مبارکیان، 158؛ پرونده، بش‌ ) و وکیل دادگستری مبرزی بود و به‌سبب تسلط کم‌نظیر بر حقوق بین‌الملل، وکالت برخی پرونده‌های مهم خارجی به وی سپرده می‌شد. 3 کتاب مقدمۀ حقوق تطبیقی، کلیات حقوق تطبیقی و رسالۀ تبعید مکمل از نظر جزا از تألیفات او ست (صالح، 698؛ «آقای دکتر»، 10).

مآخذ

«آقای دکتر افشار استاد حقوق مدنی تطبیقی»، سالنامۀ دانشکدۀ حقوق، تهران، 1326- 1328 ش؛
پروندۀ استخدامی دکتر حسن افشار در بایگانی دانشگاه تهران؛
صالح، علی پاشا، مباحثی از تاریخ حقوق: دورنمایی از روزگاران پیشین تا امروز، تهران، 1348 ش؛
ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، تهران، 1370 ش؛
مبارکیان، عباس، چهره‌ها در تاریخچۀ نظام آموزش عالی حقوق و عدلیۀ نوین، تهران، 1377 ش؛
مروارید، یونس، از مشروطه تا جمهوری، تهران، 1377 ش.

علی آل‌داود