اسید چرب

اسید چرب \asīd-e čarb\، نام مشترک گروهی از اسیدهای آلی. اسیدهای چرب جزء مهم لیپیدها (اجزاء محلول در چربی سلولهای زنده) در ریزسازواره‌ها، گیاهان و جانوران‌اند.
بیشتر اسیدهای چرب دارای ساختاری راست‌زنجیرند که از شمار زوجی از اتمهای کربن، همراه با اتمهای هیدروژن در طول زنجیر و در یک انتهای آن، و گروه کَربوکسیل (-COOH) در انتهای دیگر آن تشکیل می‌شود. همین گروه کربوکسیل است که به این مواد ویژگی اسیدی می‌دهد و به همین سبب، آنها جزو کربوکسیلیک‌اسیدها طبقه‌بندی می‌شوند. اگر همۀ پیوندهای کربن ـ کربنْ ساده (یگانه) باشند، اسید چربْ سیرشده (اشباع‌شده) است و اگر هریک از این پیوندها دوگانه یا سه‌گانه باشد، اسید چربْ سیرنشده، و بیشتر واکنش‌پذیر است. شمار اندکی از اسیدهای چرب نیز دارای زنجیرهای شاخه‌دار، یا شامل ساختارهای حلقوی‌اند (همچون پروستا‌گلاندینها). اسیدهای چرب به‌حالت آزاد در طبیعت یافت نمی‌شوند، بلکه به‌صورت اِستِرهای الکلِ گلیسِرول، یعنی تری‌گلیسریدها، وجود دارند.
فُرمیک‌اسید و اَسِتیک‌اسید ساده‌ترین اسیدهای چرب‌اند. اُلِئیک‌اسید فراوان‌ترین اسید چرب است که در روغنهای گیاهی، همچون روغن نخل، زیتون، بادام‌زمینی و آفتاب‌گردان، به‌فراوانی یافت می‌شود و 46٪ چربیهای بدن انسان را تشکیل می‌دهد.
بدن بسیاری از جانوران نمی‌تواند برخی اسیدهای چرب را بسازد و باید آنها را از گوارش غذا به‌دست آورد. لینولِئیک‌اسید و لینولِنیک‌اسید دو نمونه از این اسیدهای چرب مشتق‌شده‌اند. این اسیدهای چرب به‌همراه آراشیدونیک‌اسید، که از لینولنیک‌اسید ساخته می‌شود، برای بیشتر پستانداران ضروری‌اند و اسیدهای چرب ضروری خوانده می‌شوند.
مهم‌ترین کاربرد صنعتی اسیدهای چرب در ساخت مواد شویندۀ تجزیه‌پذیر، مواد غلظت‌دهندۀ رنگ، روان‌کننده‌ها، و لاستیکها و پلاستیکها ست. صابونها نیز نمکهای سدیم و پتاسیم اسیدهای چرب‌اند.

مآخذ

Britannica, 2010;
Columbia, 6th edition;
Encarta, 2009 (under «fatty acids»).

بخش علوم زیستی