اسکیت

اِسکِیت \ eskeyt\ ، وسیله‌ای مجهز به تیغه یا چرخ که زیر پا یا کفش بسته می‌شود و برای اسکیت‌بازی روی یخ ــ اگر تیغه داشته بـاشد ــ یـا اسکیت‌بـازی روی سطحی جز یخ ــ اگر چرخ داشته باشد ــ به‌کار می‌رود. واژۀ اسکیت هم برای نامیدن این وسیله به کار می‌رود، هم به اسکیت‌بازی اطلاق می‌شود.

اسکیت روی یخ

نوعی تفریح و ورزش که عبارت است از لغزیدن روی سطحی یخی، به کمک تیغه‌هایی که به کف کفش متصل‌اند (اسکیتها). به احتمال فراوان، اسکیت‌بازی روی یخ حدود هزار سال پیش از میلاد در اسکاندیناوی پدید آمده است. تیغۀ نخستین اسکیتها از استخوانهای درشت‌نی یا دندۀ گوزن شمالی و دیگر جانوران ساخته می‌شد. از سده‌های میانه نیز اسکیت‌بازی تفریحی روی سطوح یخ‌بستۀ آبراههای هلند رواج یافت.

1. انواع اسکیت؛ ردیف بالا از راست به چپ: کفشهای ویژۀ اسکیت سرعت، هاکی و اسکیت نمایشی روی یخ؛ ردیف پایین از راست به چپ: اسکیت برد، کفش اسکیت چرخ‌دارِ این‌لاین، کفش اسکیت چهارچرخ.
2. مسابقۀ سرعت با اسکیتهای چرخ‌دار این‌لاین.
3. اسکیت نمایشی روی یخ (پاتیناژ).
4. مسابقۀ اسکیت سرعت روی یخ.
5. مسابقۀ اسکیت برد.

در نیمۀ سدۀ 19م نخستین اسکیت تمام فلزی، که به کفش بسته می‌شد، اختراع شد. نخستین زمین اسکیت که یخ آن به شیوۀ مصنوعی منجمد شده بود، به سال 1876م در لندن افتتاح شد و با این نوآوری، اسکیت‌بازی در مناطق دارای آب و هوای گرم نیز ممکن شد.
مسابقه‌های اسکیت روی یخ در دو رشتۀ متمایز اسکیت سرعت و اسکیت نمایشی (پاتیناژ) برگزار می‌شود. هاکی روی یخ نیز شناخته‌شده‌ترین بازی گروهی مرتبط با این نوع اسکیت است.
پیشینۀ اسکیت سرعت، یعنی مسابقۀ سرعت روی سطح یخ به کمک اسکیتهای تیغه‌دار، به کشور هلند و احتمالاً سدۀ 13م بازمی‌گردد. امروزه تیغۀ اسکیتهای ویژۀ مسابقه‌های سرعت درازتر و باریک‌تر از تیغۀ اسکیتهای ویژۀ اسکیت نمایشی یا هاکی روی یخ است. تا پیش از دهۀ 1970م، مسابقه‌های اسکیت سرعت تنها به شیوۀ مسیر بلند برگزار می‌شد، ولی از آن زمان، شیوۀ مسیرِ کوتاه نیز گسترش یافت. زمین شیوۀ مسیر بلند دارای دو ضلع موازی است که دو منحنی در دو انتهایشان، آنها را به هم می‌پیوندد. اسکیت‌بازان گرداگرد این زمین، در مسیری که 400 متر طول دارد، به‌شکل جداگانه حرکت می‌کنند و فردی که در زمان کمتری مسافت تعیین‌شده را بپیماید، برنده است. زمین شیوۀ مسیر کوتاه از زمین شیوۀ مسیر بلند، که شیوۀ سنتی اسکیت سرعت است، کوچک‌تر است و مسیر آن 111 متر طول دارد. در این شیوه، اسکیت‌بازان با یکدیگر و در کنار هم مسابقه می‌دهند و فردی که زودتر از دیگران به خط پایان برسد، برنده است. این مسابقه‌ها در مسافتهای گوناگون ــ از 500 تا 10 هزار متر ــ برگزار می‌شوند. در اسکیت سرعت، سرعت اسکیت‌بازان به 50 کم‌ در ساعت هم می‌رسد.
در اسکیت نمـایشی، اسکیت‌بـازان ــ بـه تنهایی یا دونفره ــ حرکتهایی مانند پرش، چرخش، بلند کردن یکدیگر و رقصِ پا را آزادانه و به شیوه‌ای موزون و زیبا، و هماهنگ با موسیقی، روی یخ انجام می‌دهند. مسابقه‌های این ورزش در رشته‌های آزاد، دونفره، رقص روی یخ و اسکیت گروهیِ هماهنگ برگزار می‌شود. اسکیت نمایشی یکی از پرطرف‌دارترین ورزشهای المپیک زمستانی است.
اسکیت بادبانی یکی دیگر از ورزشهای مرتبط با اسکیت روی یخ است. در این ورزش، که احتمالاً در اسکاندیناوی پدید آمده است، اسکیت‌باز به کمک بادبانی چهارگوش یا سه‌گوش، به مساحت 5 تا 6 مترمربع، که آن را روی شانه‌اش می‌گیرد، روی یخ حرکت می‌کند و گاهی سرعت او به 90 کم‌ در ساعت نیز می‌رسد.
شکل‌گیری سازمانهای ملی و جهانی اسکیت روی یخ در دهۀ 1890م آغاز شد. در 1892م، اتحادیۀ بین‌المللی اسکیت به‌عنوان نهاد جهانی اداره‌کنندۀ امور مربوط به اسکیت روی یخ، بنیاد گذارده شد. از آغاز پیدایش بازیهای المپیک زمستانی (1924م)، انواع مسابقه‌های اسکیت در این بازیها گنجانده شده است.

اسکیت‌بازی با اسکیتهای چرخ‌دار

ورزشی تفریحی یا رقابتی که در آن، ورزش‌کار به کمک اسکیتهایی چرخ‌دار که به پا یا کفش بسته می‌شوند، یا کفشهای چرخ‌دار، روی سطوح هموار اسکیت می‌کند. اسکیت چرخ‌دار را ژوزِف مِرلَنِ بلژیکی در 1760م اختراع کرد، ولی نخستین اسکیتهای چهارچرخه که در عمل قابل استفاده بود، در 1863م به‌دست جِیمز پلیمپتِن آمریکایی ساخته شد. در پایان سدۀ 20م چرخهای چوبی و فلزی جای خود را به چرخهای پلاستیکی سبُک (از جنس پُلی‌اورِتان) دادند. نوآوری دیگری که در این ورزش رخ داد، ساخت کفشهای اسکیت با یک ردیف چرخ (کفشهای اسکیت این‌لاین) بود. در این کفشها ردیفی از چرخها که پشت سر هم قرار گرفته‌اند، جانشین چهارچرخی شدند که در چهارگوشۀ کفش قرار می‌گرفت. مسابقه‌های مربوط به اسکیت چرخ‌دار به 4 شکل برگزار می‌شود: مسابقه‌های اسکیت سرعت، اسکیت نمایشی و رقص با اسکیت چرخ‌دار. مقررات این مسابقه‌ها شبیه به مسابقه‌های اسکیت روی یخ است و فدراسیون بین‌المللی اسکیت‌بازی با اسکیت چرخ‌دار، که در 1924م بنیاد گذارده شد، مسابقه‌های قهرمانی جهان را در این رشته‌ها برگزار می‌کند.
تخته‌اسکیت، یا اسکیت بُرد، که گونۀ دیگری از اسکیت چرخ‌دار است، در آغاز دهۀ 1960م، در سواحل کالیفرنیا پدید آمد. این تخته‌ها که از وصل کردن چرخهای اسکیت به تخته‌های موج‌سواری کوچک ساخته می‌شد، هنگامی که دریا آرام و بدون موج بود، به‌کار می‌رفت. اسکیت‌باز باید روی این تخته بایستد و با حفظ تعادل خود، حرکت کند. بیشتر این تخته‌ها حدود 80 سانتی‌متر طول، و حدود 20 سانتی‌متر عرض دارند و از چوب، فایبرگلاس، آلومینیم یا پلاستیک ساخته می‌شوند. چرخهای آنها نیز از جنس پلی‌اورتانِ سخت است. تخته‌اسکیت به دو شکل سخت و خم‌شدنی ساخته می‌شود.

اسکیت در ایران

فدراسیون اسکیت ایران (اسکیت چرخ‌دار) در 1384ش بنیاد گذارده شد و در 4 رشتۀ اسکیت سرعت، اسکیت نمایشی، هاکی با اسکیت چرخ‌دار، و اسکیت بُرد (تخته‌اسکیت) مسابقه برگزار می‌کند. این فدراسیون در 1385ش به عضویت فدراسیون جهانی اسکیت‌بازی با اسکیت چرخ‌دار درآمد.

مآخذ

پایگاه اینترنتی فدراسیون اسکیت ایران (آبان 1389)؛
نیز:

CE, 6th edition (under «ice skating»);
EA, 2006 (under «skating»);
EB, 2008 (under «ice skating», «speed skating», «short-track speed skating», «figure skating», «skate sailing», «roller-skating», «skateboarding»);
ME, 2008 (under «ice skating»).
بخش ورزش