اسکندر بت شکن

اسکندرِ بت‌شکن \ eskandar-e bot-šekan\ (نـام اصلـی او: سنکار، سکار یا سیکار؛ د 819 یا 820 ق/ 1416 یا 1417م)،‌ شاه کشمیر. او در 796ق، پس از درگذشت پدرش، سلطان قطب‌الدین، بر تخت سلطنت ‌نشست (فرشته، 340).
در آغاز حکومت اسکندر، مادرش، حورا،‌ گردانندۀ اصلی امور مملکت بود و در ‌دفاع از فرمانروایی پسرش، حتى از کشتن دختر و داماد خود ابا نکرد (همان‌جا). از رویدادهای مهم دوران پادشاهی اسکندر، یورش امیر تیمور گورکان به هندوستان است؛ اما با سیاستی که اسکندر پیش گرفت، قلمرو او از تاخت‌و‌تاز تیمور در امان ماند (نک‌ : همو، 340-341).
اسکندر نزدیک به 23 سال پادشاهی کرد و سرانجام در کشمیر درگذشت و پسر بزرگ او، میرخان، با لقب علی‌شاه، به جای پدر نشست (ابوالفضل، 374, 387 ؛ حیدرملک، گ 97ر؛ فرشته، 341؛ عاجز، گ 102پ؛ نظام‌الدین، 421؛ صوفی، 70).
سخاوت، دانش‌پروری و پایبندی اسکندر به شریعت اسلام موجب شد تا برخی از دانشمندان و هنرمندان از عراق، خراسان و ماوراء‌النهر به‌ کشمیر‌ روند و تحت پشتیبانی و سرپرستی او قرار گیرند (نظام‌الدین، 420؛ حیدرملک،گ 95پ؛ عاجز، گ 100پ). اسکندر در کشمیر چندین مسجد و خانقاه ساخت، از آن جمله مسجد جامع‌ سری‌نگر در محلۀ نوهته بود که 370 ستون چوبی داشت (حیدرملک، گ 96ر).
گفته‌اند اسکندر به سبب پایبندی شدید به اسلام، فرمان داد تا همۀ هندوان یا مسلمان شوند یا از کشمیر بیرون بروند؛ نیز فرمان داد بتخانه‌ها را ویران کنند و بتهای زرین و سیمین را در دارالضرب، گداخته، از آنها زر مسکوک سازند (نظام‌الدین، فرشته، همان‌جا‌ها؛ دوغلات، 640؛ حیدرملک، گ 95ر؛ عاجز، گ 102پ).

مآخذ

حیدرملک، تاریخ کشمیر، میکروفیلم شم‌ 3866، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران؛
دوغلات، محمد حیدر، تاریخ رشیدی، نسخۀ خطی شم‌ 49APEL9، دانشگاه پنجاب، لاهور؛
عاجز، نراین کول، تاریخ کشمیر، نسخۀ خطی شم‌ 5327، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران؛
فرشته، محمد قاسم هندوشاه، تاریخ فرشته، چ سنگی، مطبع منشی نول کشور، کانپور، 1290ق/ 1874م، ج 2؛
نظام‌الدین احمد، طبقات اکبری، ترجمۀ محمد ایوب قادری، لاهور، 1991م، ج 3؛
نیز:

Abū’l – fazl ʿAllāmī, The Āʿīn-i Akbarī, tr. H. S. Jarrett, New Delhi, 1977-1978, vol. II;
Sufi, G. M. D, Islamic Culture in Kashmir, New Delhi etc., 1979.
عارف نوشاهی (دبا)