اسکروتوم

اِسکروتوم \ [e]sk[e]rotum\ ، یا کیسۀ بیضه، در دستگاه تولیدمثل مرد، کیسۀ پوستی نازکی که بیرون از بدن قرار دارد و بیضه‌ها و بخشی از طنابهای اسپرماتیک در آن جای دارند. این کیسه به دو بخش تقسیم شده است؛ در هریک از این دو بخش، یکی از بیضه‌ها، یعنی غده‌های تولیدکنندۀ اسپرم، و یکی از اِپیدیدیمها (بَربَخها)، یعنی محلهای ذخیرۀ اسپرم، قرار می‌گیرند. اسکروتوم با پوست پایین شکم یک‌سره است و درست در پشت آلت تناسلی و جلوی مقعد قرار دارد. جدارۀ اسکروتوم لایۀ نازکی از پوست است که بافت ماهیچه‌ای صاف و ظریفی به نام نیامِ دارتوس را می‌پوشاند. پوست اسکروتوم نسبت به نواحی پـیـرامونش رنگ‌دانۀ بیشتری دارد و دارای غده‌های چربی‌زای فراوان، غدۀ عرق و مقداری موست. از بیرون، دو بخش اسکروتوم را لبۀ برآمده‌ای به نام رافه (درز)، که بین آنها واقع است، از هم متمایز می‌کند. معمولاً بخش چپ اسکروتوم اندکی پایین‌تر از بخش راست آن قرار می‌گیرد. رافه از درون به لایۀ ماهیچه‌ایِ جداکننده‌ای متصل می‌شود که سِپتوم (دیواره) نام دارد و کار آن تقسیم کردن اسکروتوم به دو بخش است.
کار اسکروتوم محافظت‌کردن از بیضه‌ها و نگاه‌داشتن آنها در دمایی میان°1 تا°8 پایین‌تر از دمای طبیعی بدن (°37 سانتی‌گراد) است؛ از این‌رو، اسکروتوم بیرون دیوارۀ بدن قرار دارد. اسکروتوم هنگام سرما، ورزش یا تحریک جنسی، انقباض می‌یابد، و هنگام گرما، متسع و شل می‌شود؛ زیرا هنگام انقباض، گرما را در خود نگاه می‌دارد، و زمانی که منبسط است، طولش افزایش می‌یابد تا هوا بتواند پیرامونش جریان داشته باشد و آن را خنک کند. توان انقباضی ماهیچۀ اسکروتوم در مردان مسن کاهش می‌یابد. در جانورانی مانند موش، خوک و اسب، که اسکروتوم آنها همیشه به بدنشان چسبیده است، بیضه‌ها توسط شبکۀ خونی پیچیده‌ای که آنها را دربرگرفته است، خنک می‌شوند. ناتوانی اسکروتوم در خنک کردن بیضه‌ها ــ که هنگام تبهای بالا رخ می‌دهد، یا در برخی از جانوران، در ماههای گرم تابستان دیده می‌شود ــ سترونی (عقیمی) موقت در پی دارد.
ممکن است بیضه‌ها به‌طور طبیعی پیش از تولد یا اندکی پس از آن، به درون اسکروتوم، پایین نیفتند و در شکم یا کشالۀ ران باقی بمانند. اگر این وضعیت درمان نشود، به سترونی می‌انجامد.

مآخذ

CE, 6th edition (under «testis»);
EA, 2006;
EB, 2010.
بخش علوم پزشکی