اسکریابین

اِسکریابین \ [e]sk[e]ryābin\ ، آلِکساندر نیکُلایِویچ (1872-1915م/ 1288-1333ق)، آهنگ‌ساز و پیانونواز روس. آهنگهای اسکریابین برای پیانو و ارکستر، به‌سبب هارمونیهای نامعمولشان، که آهنگ‌ساز برای پدید آوردن سمبولیسم موسیقایی به کار گرفته است، شهرت دارند. این هارمونیهای نوآورانه و نیز پیچیدگی ریتمیکِ بسیار، ویژگی موسیقی اوست.

اسکریابین در مسکو زاده شد و در 1882م وارد مدرسۀ نظامی این شهر شد، اما در همان زمان به آموزش نوازندگی پیانو نیز پرداخت. او در 1888م وارد کُنسِرواتوار (مدرسۀ موسیقی) مسکو شد و افزون بر نوازندگی پیانو، نزد آهنگ‌سازان بزرگی چون سِرگِی تانِیِف و آرتور آرِنسکی (ه‌ م‌م)، آهنگ‌سازی نیز آموخت. او تا 1892م که تحصیلاتش در کنسرواتوار به انجام رسید، قطعه‌هایی برای پیانو ساخت که اُپوسهای 1، 2، 3، 5 و 7 آثار او را تشکیل دادند. اسکریابین در 1895-1896م در سفری به دور اروپا به اجرای آهنگهای ساختۀ خود پرداخت که بیشتر، قطعه‌هایی برای پیانو به سبک شوپَن بودند. او از 1898 تا 1903م در کنسرواتوار مسکو تدریس می‌کرد؛ سپس همۀ وقت خود را صرف آهنگ‌سازی کرد و در 1904م، با بهره‌گیری از کمک مالی یک حامی توانگر، در سوئیس اقامت گزید.
اسکریابین بسیار متأثر از عرفان، و در پی پدید آوردن آمیزه‌ای از همۀ هنرها در خدمت دین بود. سمفونی نخست او (1900م) بخش پایانیِ کُرالی دارد که به گفتۀ خودش، در آن هنر را در مقام گونه‌ای از دین، ستوده است. آثار دیگر او برای ارکستر، از جمله «شعر سرمستی» و پرومِتِئوس، نیز بر شالودۀ اندیشه‌های اشراقی و عرفانی استوارند. اسکریابین کوشید رابطۀ میان صدا و رنگ را با اختراع یک «صفحه‌کلید رنگی» ثابت کند. او می‌خواست این صفحه‌کلید به نورافکنهایی وصل باشد و با نواختن هر نُت، نورافکنها رنگی را که به گمان او، با آن نت پیوند داشت، روی صفحه بتابانند. این صفحه‌کلید هیچ‌گاه ساخته نشد و تنها در اجرای «شعر سرمستی» و پرومتئوس، رنگهای گوناگون با نورافکنی ساده بر پرده‌ای افکنده شدند.
اسکریابین در 1906-1907م در ایالات متحدۀ آمریکا کنسرتهایی برگزار کرد. او در 1909م به تشویق کوسِویتسکی، رهبر ارکستر نامدار که آثار او را هم اجرا و هم منتشر می‌کرد، به روسیه بازگشت. از این زمان، او دیگر تنها به مفاهیم موسیقایی نمی‌اندیشید و به دنبال عرفانی فراگیرنده بود. هرچه اندیشه‌های اسکریابین عرفانی‌تر، خودمحورانه‌تر و درونی‌تر می‌شد، سبک هارمونیک او نیز نامفهوم‌تر می‌شد. او در قطعه‌های پیانوی خود، دربرگیرندۀ 10 سونات و قطعه‌هایی چون «شعر شیطانی»، آکوردهای چهارتایی را به جای آکوردهای سه‌تاییِ ماژور و مینورِ متداول به کار گرفت که تأثیری غریب و رمـزآمیز داشت.
امروزه از آهنگهای اسکریابین، که بیشتر برای ارکستر و پیانو ساخته شده‌اند، تنها «شعر سرمستی»، پرومتئوس و چند قطعۀ کوتاه دیگر به فراوانی اجرا می‌شوند. با این همه، شیوۀ کار و نظریه‌های او بر آهنگ‌سازان بعدی تأثیر گذاشته است.
اسکریابین در جوانی ستایشگر فردریک شوپَن بود، اما خیلی زود سبکی ویژۀ خود پدید آورد. تا دهۀ 1960م تجزیه‌وتحلیل معنی‌داری از آثار او صورت نگرفت، اما موسیقی او همواره پیروانی جدی در میان مدرنیستها داشته است.

مآخذ

CE, 6th edition; EA, 2006; EB, 2010; ME, 2008.
بخش موسیقی