اریا، زبان

اُریا، زَبان [zabān-e oriyā]، از زبـانهای هندو ـ آریایی گروه شرقی که عمدتاً در ایالت اُریسه در هند بدان سخن گفته می‌شود. اریا یکی از 14 زبان منطقه‌ای است که در قانون اساسی هند به رسمیت شناخته شده است. این زبان از بازماندگان مستقیمِ زبان پراکْریتِ اَرْدْهَماگَدْهی است که در دولت باستانی مَگدهه بدان سخن گفته می‌شد و اکنون با زبانهای مائیتْهیلی، آسامی و بنگالی بیشترین ارتباط را دارد. اریا از سدۀ 14م به این سو، یعنی از زمان نخستین کتیبه‌هایی که به این زبان یافت شده‌اند، تغییر عمده‌ای نکرده است. این زبان نسبت به غالب زبانهای هندو ـ آریایی از تأثیر خارجی (مسلمانان و انگلیسیها) بیشتر در امان بوده است، زیرا سخنگویان به این زبان از آخرین گروههایی بودند که زیرسلطه درآمدند.
سبک ادبی اریا سخت تحت تأثیر سنسکریت بوده است. از نظر دستور زبان، اریا میان موجودات دارای عقل و فاقد عقل تمایز قائل می‌شود و مانند بنگالی، برای نشان دادن احترام، برای موجود دارای عقل صورت جمع فعل را به جای مفرد به کار می‌برد. (131)