آرتینو

آرِتینو [āretīno]، پیِتْرو(1492-1556م/897-963ق)، شاعر، نویسنده و نمایش‌نامه‌نویس ایتالیایی که به سبب حمله‌های ادیبانۀ بی‌پروا و اهانت‌ آمیزش به قدرتمندان، در اروپای زمان خود شهرت داشت. نامه‌های آتشین و محاورات او از نظر زندگی‌نامه‌نگاری و طرح مسائل زمان او شایان توجه است و برخی تراژدی اُراتْسیا و5 کمدی او را از بهترین آثار عصر وی ارزیابی کرده‌اند.

آرتینو با آنکه پسر کفاشی از اهالی آرِتْسو بود، بعدها وانمود کرد که پسر نامشروع نجیب‌زاده‌ای است و نام خود را از نام زادگاه خود برگزید (نام اصلی‌اش نامعلوم است). او در جوانی به پِروجا رفت و مدتی به نقاشی پرداخت و سپس در 1517م به رم عزیمت کرد. در آنجا هجویه‌های تند و تیزی ساخت و از داوطلبی جولیو دِ مِدیچی (از 1523م، پاپ کلمنس هفتم) برای مقام پاپی پشتیبانی کرد. آرتینو به رغم حمایت پاپ و حامیان دیگر، سرانجام ناگزیر شد رم را به سبب رسوایی عمومی خود و نیز مجموعۀ «ترانه‌های هرزه» (1524م) ترک کند. وی به ونیز رفت (1527م) و بقیۀ عمر را با بی بند و باری به سر برد.
شاخص‌ترین آثار آرتینو نوشته‌های انتقادی طنزآلود او خطاب به قدرتمندان بود که گاهی به مطالبۀ حق‌السکوت سر می‌زد. نامه‌های او در 6 جلد به چاپ رسید (1537- 1557م). آرتینو در حمله به رمیها بسیار گستاخ بود، زیرا او را واداشته بودند به ونیز بگریزد. در کتاب «مباحثات» او، زنان بدکارۀ رمی انحطاط اخلاقی بسیاری از مردان مهم شهر را برملا می‌کنند.
فقط نمایش‌نامه‌های آرتینو تا اندازه‌ای از چنین یورشهای کین‌توزانه‌ای به دور بود. مشهورترین کمدی از کمدیهای پنج‌گانۀ او که از 1525 تا 1544م نوشته شده‌اند، «روسپی درباری» است که چشم‌اندازی گویا و سرگرم‌کننده از زندگی طبقات پایین رم به دست می‌دهد. (112)