اسک

اِسِك \ esek\ (در صربـی ـ کرواتی: اُسیِک؛ در مجاری: اِسِک)، شهری در سرزمين‌ تاريخی‌ اِسلاوونيا (ه‌ م) در شرق‌ جمهوری كرواسی‌. اين‌ شهر كه‌ در كنار رود دِراوا، از شاخه‌های دانوب،‌ واقع‌ است‌، تا 1919م‌ تابع‌ مجارستان‌ بود و از آن‌ پس‌ به‌ يـوگسلاوی پيـوست‌ (EI 2، ذیـل «اسـک»)، و پـس‌ از تـأسيس جمهوری كرواسی‌، تابع‌ آن‌ شد («فرهنگ...»، 942).
عثمانیها در عهد فرمانروايی‌ سلطان‌ سليمان قانونی‌ (926-974ق‌/ 1520-1566م‌)، در 932ق‌ حملۀ گسترده‌ای‌ به‌ مجارستان‌ کردند. در این جنگ، تركان‌ پس‌ از تصرف‌ دژ ايلوق‌ در شوال‌ همان سال،‌ شهر و دژ اسک را به‌ آسانی‌ تصرف كردند. از این پس، تا یک قرن و نیم، گذرگاه‌ نزديك اسك،‌ كه در بخش‌ بالای رود دراوا قرار داشت، از پايگاههای عمدۀ سپاه عثمانی‌ برای حمله‌ به‌ مجارستان بود. در این مدت، دژ اسك‌ ميان‌ سپاهيـان‌ عثمانـی‌ از يك سـو، و اتریـش ـ مجارستـان (اتریـش ـ هُنگری) از سوی ديگر، دست به دست‌ می‌شد (اوزون چارشیلی، 461). در اوايل‌ 1099ق‌/ 1687م‌، اسك‌ به‌ تصرف‌ نيروهای اتـريش ـ مجارستـان‌ درآمد و از دولت‌ عثمانی جـدا‌ شد (EI 2، همان‌جا؛ اوزون چارشیلی، 509).
اوليا چلبی‌ ضمن‌ شرح‌ دژ اسك‌ (ص 180)، مكان‌ آن‌ را زمينی‌ پهناور و هموار‌ ذكر كرده‌، و ساختمان آن‌ را شامل‌ دو بخشِ داخلی‌ و ميانی‌ دانسته‌ است.‌ بيرونِ دژ ميانی،‌ شهری به‌ نام واروش‌ وجـود داشت (EI 2، همان‌جا). همـو می‌نويسد كه سلطان‌ سليمان‌ كليسای قديم‌ شهر اسك‌ را به‌ مسجد بدل‌ كرد و اين‌ مسجد به‌ نام او شهرت یافت (ص 183).
شهر اسك‌ مرکز استان اُسیِک ـ بارانیا، چهارمین شهر بزرگ کرواسی، و مركز تقاطع‌ راههای آهن‌، شوسه‌ و آبی‌ (رودخانه‌ای) است‌. اين‌ شهر يكی‌ از مراكز اقتصادی (صنعتی ـ کشـاورزی) و فرهنگی اسلاونيا به شمار می‌رود و دارای صنايع‌ فراوری مواد غذایی‌، چرم‌ سازی، پارچه‌بافی‌، مصالح ساختمانی‌، توليد دستگاههای بافندگی‌ و كشاورزی و همچنین صنايع‌ شيميايی‌، چوب‌بری و صنايع‌ الكترونيك‌ است (BSE 3, 557؛ «دانشنامۀ...»، 281). دانشگاه اسک در 1975م تأسیس شد (EB، ذیل «اسک»).
جمع‌ ‌(2001م): ح 000،90 تن.

مآخذ

اوليا چلبی‌، سياحت‌ نامه‌، استانبول‌، 1318ق‌، ج 6؛
نيز:

Bol'shaya Sovetskaya Entsiklopediya, 2nd edition, Moscow, 1949-1958, vol.XXXI;
BSE 3, vol.XVIII;
EB, 2010;
EI 2;
Sovetskiĭ entsiklopedicheskiĭ slovar, Moscow, 1987;
Uzunçarşılı, İ. H., Osmanlı Tarihi, Ankara, 1983, vol.III(1).
عنايت‌الله‌ رضا (دبا)