بدایه القرائه

بِدایَةُ الْقِرائَة، کتابی نوشتۀ عبدالحسین بن محمود زند (مؤلف‌الدوله)، شامل 110 حکایت کوتاه آموزشی برای کودکان. چنان‌که از نام کتاب پیدا ست، بدایة القرائة برای تمرین قرائت است. کتاب در 1328ق تألیف، و به خط مرتضى حسینی برغانی نوشته شده است.
مؤلف در پایان هر حکایت به تناسب کلام، قطعه شعری هم آورده که اغلب سرودۀ خود او ست. در مواردی محتوای اشعار سعدی را در شعر خود با بیانی متفاوت درج کرده است. نثر کتاب یک‌دست، بی‌عیب و به سبک متون کهن و به همراه انواع آرایشهای کلامی چون سجع و جناس و تشبیه نگاشته شده است. نویسنده در ساختار و محتوای اثر به سبک گلستان سعدی، که کتابی مکتب‌خانه‌ای بوده، نظر داشته است.
داستانهای این مجموعه 3 دسته‌اند: 1. داستانهایی که شخصیتها و وقایع آنها از محیط اطراف مؤلف گرفته شده و عموماً دربارۀ کودکان شهری و بچه‌های مکتبی است. این دسته از جهت هنری ضعیف است و تنها جنبۀ اندرزی دارد. 2. داستانهای کهن به‌ویژه حکایات گلستان سعدی، هماهنگ با زمان مؤلف بازآفرینی، و فضاها و شخصیتهای آنها امروزی شده‌اند. نویسنده برای ملموس کردن داستانها و ایجاد حس همذات‌پنداری در کودکان با شخصیت قصه‌ها، بسیاری از داستانهای کهن را به زبان امروزی و با شخصیتها و فضاهای روز بازآفرینی کرده است. 3. داستانهای کهن که با همان فضا و شخصیتهای کهن آورده شده است؛ مثل داستان ایاز، بیداری ابراهیم ادهم و داستانهای مربوط به بهرام گور.
در پایان اثر، مؤلف آموزه‌هایی را در قالب جمله‌های کوتاه و اندرزگونه آورده است. فضای داستانها و شخصیتها در بدایة القرائة در مقایسه با آثار مشابه دیگر، ایرانی‌تر و بومی‌تر است.

مأخذ

زند، عبدالحسین (مؤلف الدوله)، بدایة القرائة، به کوشش آقا میرزا حسین دوستیاری، تهران، 1328 ق.

حسن ذوالفقاری