پاسارویتز

پاسارُویتْز (تركی‌: پاسارُفْچا)، شهری‌ كوچك‌ در جمهوری‌ صربستان‌ و مونتنگرو. نام‌ این‌ شهر كه‌ در زبان‌ صربی‌ پاژارواچ‌ خوانده‌ می‌شود، از واژۀ صربی‌ ـ كرواتی «پاژار» به‌ معنای‌ آتش‌ برگرفته‌ شده‌ است‌ و در زبان‌ صربی‌«شهر آتش‌» معنا می‌دهد («پاژارواچ‌»؛ EI2). این‌
شهر در °
44 و ´
63 عرض‌
شمالی‌
و °
21 و ´
19 طول‌
شرقی‌
در 70 كیلومتری‌
جنوب‌
شرقی‌
بلگراد و در نزدیكی‌
ملتقای‌
رودخانه‌
های‌
موراویا و دانوب‌
واقع‌
است‌
(لاموش‌
، 135؛«
پاژارواچ‌
»
؛ «
دائرة المعارف‌
...»
). 

پاسارویتز شهری‌
كوچك‌
با حدود 42 هزار تن‌
جمعیت‌
(1382 ش‌
/ 2003 م‌
) است‌
كه‌
به‌
رغم‌
برخورداری‌
از اهمیت‌
اقتصادی‌
، شهرت‌
آن‌
بیشتر مربوط به‌
انعقاد پیمانی‌
معروف‌
به‌
پیمان‌
صلح‌
پاسارویتز است‌
كه‌
در 1130 ق‌
/ 1718 م‌
به‌
روزگار سلطان‌
احمد سوم‌
(سل‍
1115-1143ق‌
/ 1703-1730م‌
) میان‌
امپراتوری‌
عثمانی‌
از یك‌
سو و دولتهای‌
اتریش‌
و جمهوری‌
ونیز، از سوی‌
دیگر منعقد شد (لاموش‌
، همانجا؛ نیز نک‍
: هامر پورگشتال‌
، VII / 232-236؛ «
پاسارویتز ... »
). این‌
پیمان‌
نامه‌
پایان‌
بخش‌
جنگهای‌
چندین‌
سالۀ عثمانی‌
با دولتهای‌
اتریش‌
و جمهوری‌
ونیز بود كه‌
از 1126 تا 1130ق‌
/ 1714 تا 1718م‌
به‌
طول‌
انجامید. عثمانیان‌
نخست‌
در جبهه‌
های‌
جنگ‌
با جمهوری‌
ونیز در یونان‌
و كرت‌
به‌
پیروزیهایی‌
دست‌
یافتند، اما در 1716م‌
در پترواردین‌
از نیروهای‌
اتریشی‌
به‌
فرماندهی‌
پرنس‌
اوژن‌
دوساووا شكست‌
خوردند و به‌
این‌
پیمان‌
صلح‌
تن‌
در دادند («
پاسارویتز»
). 

نخستین‌
گفت‌
وگوهای‌
صلح‌
در اواخر سال‌
1717م‌
آغاز شد ، ولی‌
گفت‌
وگوهای‌
قطعی‌
كه‌
طرفهای‌
درگیر در آن‌
شركت‌
كردند، در رجب‌
1130 / ژوئن‌
1718 آغاز گردید و در شعبان‌
1130 / ژوئیۀ 1718 پایان‌
یافت‌
. فرستادگان‌
انگلستان‌
و ایالات‌
متحدۀ آمریكا هم‌
به‌
عنوان‌
ناظر و میانجی‌
در این‌
مذاكرات‌
حاضر بودند (لاموش‌
، همانجا). براساس‌
این‌
پیمان‌
كه‌
یكی‌
از زیان‌
بارترین‌
پیمانها در تاریخ‌
دولت‌
عثمانی‌
بود، دولت‌
عثمانی‌
نواحی‌
تِمسِوار، افلاق‌
كوچك‌
(افلاق‌
غربی‌
) و یك‌
باریكه‌
از صربستان‌
ــ در جنوب‌
دانوب‌
از تیموك‌
تا درینا ــ كه‌
بلگراد را نیز شامل‌
می‌
شد، به‌
اتریش‌
واگذار كرد. اما برپایۀ مفاد همین‌
پیمان‌
جمهوری‌
ونیز تمام‌
مستملكات‌
خود در شبه‌
جزیرۀ پلوپونز و جزیرۀ كرت‌
و دیگر جزایر واقع‌
در دریای‌
مدیترانه‌
از كرت‌
تا سواحل‌
آناتولی‌
را از دست‌
داد و فقط جزایر ایونی‌
و سواحل‌
دالماسی‌
را نگه‌
داشت («
پاسارویتز»
؛ لاموش‌
، همانجا). 

در اواخر شعبان‌
1130 / ژوئیۀ 1718 و در همان‌
محل‌
پیمان‌
نامۀ بازرگانی‌
و كشتی‌
رانی‌
میان‌
دولتهای‌
عثمانی‌
و اتریش‌
به‌
امضا رسید كه‌
به‌
موجب‌
آن‌
حقوق‌
كاپیتولاسیون‌
برای‌
شهروندان‌
 

دولتهای‌
بیگانه‌
در قلمرو عثمانی‌
به‌
رسمیت‌
شناخته‌
می‌
شد و به‌
موجب‌
مفاد یكی‌
از بندهای‌
آن‌
بازرگانان‌
ایرانی‌
اجازه‌
می‌
یافتند كه‌
از خاك‌
عثمانی‌
برای‌
داد و ستد با شهرهای‌
تابع‌
دولت‌
اتریش‌
گذر كنند (هامر پورگشتال‌
، VII / 236؛ لاموش‌
، 136؛ میلر، 10؛ لویس‌
، 45). 

شهر پاسارویتز تا جنگ‌
جهانی‌
اول‌
، در صلح‌
و امنیت‌
رو به‌
گسترش‌
نهاد، به‌
گونه‌
ای‌
كه‌
در اوایل‌
سدۀ 20م‌
یكی‌
از شهرهای‌
مهم‌
صربستان‌
به‌
شمار می‌
رفت‌
. این‌
شهر پس‌
از پایان‌
جنگ‌
جهانی‌
اول‌
و تشكیل‌
پادشاهی‌
یوگسلاوی‌
، در شمار شهرهای‌
این‌
كشور قرار گرفت‌
(EI2) و پس‌
از فروپاشی‌
فدراسیون‌
یوگسلاوی‌
در قلمرو جمهوری‌
صربستان‌
و مونتنگرو باقی‌
ماند. 

مآخذ

لاموش‌
، لئون‌
، تاریخ‌
تركیه‌
، ترجمۀ سعید نفیسی‌
، تهران‌
، 1316ش‌
؛
نیز:

EI²;
Enciclopedia Italiana, Rome;
Hammer-Purgstall, J., Geschichte des osmanischen Reiches, Graz, 1965;
Lewis, B., The Emergence of Modern Turkey, London, 1979;
Miller, W., The Ottoman Empire and its Successors 1801-1927, London, 1966;
«
Passarowitz, Treaty of»
, Fact Monster, www.factmonster.com / ce6 / history / A0837796.html;
«
Pozarevac»
, World History, www.worldhistory.com / wiki / p / pozarevac. htm.

پرویز امین‌