ابوالیسر

اَبوالْیسَر، كعب بن عمرو (‌د 55 ق / 675 م)‌، صحابی پیامبر اكرم (ص). او از انصار و از بنی عدی، تیرۀ بنی سلمۀ قبیلۀ خزرج بود (واقدی، 1 / 170؛ ابن سعد، 3 / 581؛ ابن حزم، 359- 360).
ابوالیسر در پیمانهای عقبه شركت داشت (ابن هشام، 2 / 105؛ ابن سعد، ‌همانجا) و در جنگهای بد‌ر، احد و دیگر غزوات، ‌همراه پیامبر (ص) بود (واقدی، 1 / 296، 2 / 660؛ ابن هشام، 3 / 350). در غزوۀ بدر، با آنكه گفته‌اند 20 سال بیش نداشت (ابن سعد، همانجا؛ قس: بلاذری، 1 / 247)، عباس بن عبدالمطلب، عموی پیامبر را به اسارت درآورد و به همین سبب پبامبر (ص) ‌او را ستود (ابن سعد، 4 / 12؛ احمد بن حنبل، 1 / 353) و همین امر ظاهراً، بعدها موجب شهرت او شده است (نک‌ : ابوالفرج، 65). واقدی از كس دیگری به عنوان اسیر ابوالسیر نام برده كه پرچمدار مشركان بود (1 / 140؛ نیز نک‌ : ابن هشام، 2 / 300) و ظاهراً به همین سبب گفته‌اند كه ابوالیسر پرچم مشركان را در این نبرد سرنگون ساخت (نک‌ : ابن عبدالبر، 4 / 1776).
از زندگی او در دوران پس از پیامبر (ص) گزارشی در دست نیست، اما از گفتۀ بلاذری (همانجا) ‌چنین برمی‌آید كه او در جنگهای جمل و صفین در دوران خلافت حضرت علی (ع) حضور داشته است. در متن نه چندان مشهوری از پیمان‌نامۀ ‌حكمیت در پایان جنگ صفین نیز نام ابوالیسر انصاری به عنوان یكی از شهود آمده (نک‌ : نصر بن مزاحم، 504، 506؛ قس: بلاذری، 2 / 335، كه ذكری از او نكرده است) و در سایر مآخذ نیز به حضور او در جنگ صفین اشاره شده است (نک‌ : ابن عبدالبر، ‌همانجا؛ ابن اثیر، 5 / 323؛ ذهبی، 2 / 537).
وی در مدینه درگذشت (بلاذری، 1 / 247؛ ابن‌حجر، 4 / 221) و گفته‌اند كه آخرین كس از بازماندگان جنگ بدر بود (نک‌ : ابوبشر، 62؛ ابن حبّان، 18).
ابوالیسر از پیـامبر (ص) احـادیثی روایـت كـرده است (نک‌ : احمد بن حنبل، 3 / 427؛ مزی، 8 / 306- 308) و كسانی چون موسی بن طلحة ابن عبیدالله و عبادة بن ولید از او حدیث روایت كرده‌اند (نک‌ : ذهبی، همانجا).

مآخذ

ابن اثیر، علی، اسدالغابة، قاهره، 1280 ق؛
ابن حبان، محمد، مشاهیر علماء الامصار، به كوشش فلایشهامر، قاهره، 1379 ق / 1959 م؛
ابن حجر عسقلانی، احمد، الاصابة، قاهره، 1328 ق / 1910 م؛
ابن حزم، علی، جمهرة انساب العرب، به كوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، 1982 م؛
ابن سعد، محمد، الطبقات الكبری، به كوشش احسان عباس، بیروت، دار صادر؛
ابن عبدالبر، ‌یوسف، الاستیعاب، به كوشش علی محمد بجاوی، قاهره، 1380 ق / 1960 م؛
ابن هشام، عبدالملك، السیرة النبویة، به كوشش ابراهیم ابیاری و دیگران، ‌قاهره، 1375 ق / 1955 م؛
ابوبشر دولابی، محمد، الكنی و الاسماء، حیدرآباد دكن، 1322 ق؛
ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، به كوشش احمد صقر، قاهره، 1368 ق / 1949 م؛
احمد بن حنبل، مسند، قاهره، 1313 ق؛
بلاذری، احمد، ‌انساب الاشراف، ج 1، به كوشش محمد حمیدالله، قاهره، 1959 م، ج 2، به كوشش محمدباقر محمودی، بیروت، 1394 ق / 1974 م؛
ذهبی، محمد، سیر اعلام النبلاء، به كوشش شعیب ارنؤوط، بیروت، 1405 ق / 1985 م؛
مزی، یوسف، تحفة الاشراف، بمبئی، 1397 ق / 1977 م؛
نصر بن مزاحم، وقعة صفین، به كوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره، 1382 ق / 1962 م؛
واقدی، ‌محمد، ‌المغازی، به كوشش مارسدن جونز، لندن، 1966 م.

حمید ابوطالبی